1 00:00:04,100 --> 00:00:08,080 Công nghệ không chỉ đóng vai trò là trái tim mà còn là công cụ giúp Hubble hoạt động. 2 00:00:08,800 --> 00:00:14,859 Những phát triển được thực hiện trong việc sáng chế và bảo trì kính thiên văn như Hubble 3 00:00:14,860 --> 00:00:18,000 có sức ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực khác bên ngoài thiên văn học. 4 00:00:18,320 --> 00:00:23,113 Từ công nghiệp đến y học, từ hàng không vũ trụ đến lĩnh vực năng lượng; 5 00:00:23,113 --> 00:00:28,000 thiên văn học hiện đại ngày nay không ngừng tác động đến mọi lĩnh vực công nghệ. 6 00:00:41,000 --> 00:00:45,000 Ảnh hưởng của Thiên văn học trong Thế giới Công nghệ của chúng ta 7 00:00:47,300 --> 00:00:52,340 Những ứng dụng thực tế nào được nhiều người sử dụng rộng rãi? 8 00:00:52,340 --> 00:00:54,340 Xin ngài hãy cho vài ví dụ thực tiễn cụ thể? 9 00:00:54,520 --> 00:00:57,780 Được. Đầu tiên, chúng tôi nghiên cứu về vật lý đại cương. 10 00:00:57,780 --> 00:01:00,600 Do đó, điều này có nghĩa là những gì chúng tôi làm 11 00:01:00,600 --> 00:01:03,180 không phải lúc nào cũng là để dành cho một ứng dụng trong tương lai. 12 00:01:03,280 --> 00:01:07,640 Và thứ ta ứng dụng trực tiếp ở đây: là thuyết tương đối rộng. 13 00:01:07,640 --> 00:01:11,420 Hãy nhớ, vào năm 1916, chỉ một trăm năm trước, Einstein? 14 00:01:11,420 --> 00:01:17,200 Và trong nhiều năm, ông cho rằng thuyết tương đối rộng là thứ vô dụng. 15 00:01:17,254 --> 00:01:23,982 Ý tôi là vô dụng đối với người bình thường. Và ngày nay, mọi người đều sử dụng nó hàng ngày. 16 00:01:23,982 --> 00:01:28,000 Và mọi người sẽ không tin điều này? Vì họ mang nó trong túi riêng của mình. 17 00:01:28,000 --> 00:01:33,064 GPS! GPS trong điện thoại di động của bạn, đó là một ứng dụng cụ thể của thuyết tương đối rộng. 18 00:01:33,064 --> 00:01:37,092 Chính xác hơn: Nó sẽ không hoạt động nếu không có thuyết tương đối rộng. 19 00:01:40,590 --> 00:01:46,395 Hubble là một cỗ máy phức tạp, là tiêu chuẩn vàng trong các đài thiên văn. 20 00:01:50,188 --> 00:01:55,234 Ngay từ đầu Hubble đòi hỏi phải có sự tân tiến trong công nghệ để tồn tại; 21 00:01:55,234 --> 00:02:02,757 và liên tục được cải tiến và nâng cấp, với năm nhiệm vụ bảo dưỡng, để có thể hoạt động như ngày nay. 22 00:02:05,500 --> 00:02:07,540 Về sau, không có gì đáng ngạc nhiên 23 00:02:07,540 --> 00:02:13,080 khi nhiều công nghệ ban đầu được phát triển cho Hubble và nhiều thiết bị thiên văn khác 24 00:02:13,080 --> 00:02:16,200 được vận dụng ở nhiều lĩnh vực khác nhau. 25 00:02:18,300 --> 00:02:23,715 Công nghệ tạo ảnh của thiên văn học có tác động rất lớn đến các thiết bị y tế. 26 00:02:24,000 --> 00:02:30,718 Một số trong số đó, như máy dò CCD và CMOS cũng được áp dụng vào cuộc sống hằng ngày. 27 00:02:31,127 --> 00:02:36,285 Những con chip điện tử này chuyển đổi photon thành điện tích, 28 00:02:36,285 --> 00:02:40,967 cho phép máy ảnh phản ứng với ánh sáng với hiệu quả đáng kinh ngạc. 29 00:02:43,000 --> 00:02:46,000 CCD rất quan trọng đối với Hubble. 30 00:02:46,620 --> 00:02:48,940 Camera Tiên tiến dành cho Khảo sát của kính 31 00:02:48,940 --> 00:02:55,000 sử dụng máy ảnh CCD để chụp nhiều bức ảnh như Trường Siêu Sâu Hubble, 32 00:02:55,000 --> 00:02:59,430 bức ảnh Vũ Trụ sâu nhất từng được chụp trong ánh sáng khả kiến. 33 00:03:01,300 --> 00:03:06,340 Quyết định sử dụng công nghệ CCD siêu nhạy cho Hubble 34 00:03:06,340 --> 00:03:11,588 đóng vai trò rất lớn trong việc cải thiện và phổ biến các máy dò này. 35 00:03:12,500 --> 00:03:19,723 Một số thiết bị tương tự đã được đưa vào máy ảnh dân dụng, webcam và điện thoại di động. 36 00:03:21,107 --> 00:03:25,626 Nhân tiện: cũng chỉ một thế kỷ trước, vật lý lượng tử đã ra đời. 37 00:03:25,626 --> 00:03:31,166 Hoàn thiện cuộc cách mạng về cách thức chúng ta nhìn nhận về thế giới. 38 00:03:31,166 --> 00:03:34,854 Và nếu không có vật lý lượng tử, điện thoại di động sẽ không bao giờ hoạt động. 39 00:03:34,860 --> 00:03:38,380 Nhiều thứ quen thuộc xung quanh chúng ta như điện thoại thông minh hay máy ảnh kỹ thuật số 40 00:03:38,380 --> 00:03:40,600 đều được trang bị hệ thống GPS. 41 00:03:41,120 --> 00:03:45,560 Thông qua một hệ thống vệ tinh, được điều hành bởi quân đội Hoa Kỳ, 42 00:03:45,568 --> 00:03:51,814 tài xế ô-tô và người dùng smartphone có thể xác định vị trí của họ tại ở bất cứ nơi đâu. 43 00:03:53,878 --> 00:03:58,662 Vệ tinh GPS sử dụng các thiên thể thiên văn rất sáng và ở rất xa 44 00:03:58,662 --> 00:04:02,330 để giúp chúng xác định vị trí với độ chính xác cao. 45 00:04:04,120 --> 00:04:08,530 Lập bản đồ chính xác của những thiên thể sáng này, được biết đến là quasar, 46 00:04:08,530 --> 00:04:13,412 cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa nhiều nhà phát triển và thiên văn học. 47 00:04:17,140 --> 00:04:23,660 Hiện tại Liên minh châu Âu đang hợp tác với ESA phát triển một hệ thống của riêng mình, khá dân dụng, 48 00:04:23,660 --> 00:04:30,100 hệ thống định vị vệ tinh, Galileo, sẽ bắt đầu hoạt động vào cuối năm 2016. 49 00:04:32,000 --> 00:04:37,573 Những cỗ máy phần cứng của thiên văn học không phải là thứ được chú ý trong thế giới công nghệ rộng lớn. 50 00:04:38,040 --> 00:04:45,004 Nhiều thiết bị của Hubble sẽ ít có tác dụng nếu không có phần mềm phù hợp để phân tích dữ liệu thu thập được. 51 00:04:45,598 --> 00:04:50,442 Phần mềm này đã được tạo bằng nhiều ngôn ngữ lập trình đặc biệt. 52 00:04:50,681 --> 00:04:56,442 Ngôn ngữ Tương tác Dữ liệu, hay IDL, là một ngôn ngữ lập trình tương tự như vậy. 53 00:04:57,114 --> 00:05:01,967 Ngày nay, nó được sử dụng phổ biến trong tạo ảnh ảnh y tế và vật lý khí quyển. 54 00:05:02,263 --> 00:05:07,400 Trong khi các chương trình IDL đầu tiên được sử dụng để phân tích dữ liệu thiên văn 55 00:05:07,400 --> 00:05:12,113 và ngày nay các nhà thiên văn học vẫn phát triển nhiều chương trình mới. 56 00:05:14,900 --> 00:05:21,260 IDL không phải là điều duy nhất mà y học và thiên văn có điểm chung. 57 00:05:23,000 --> 00:05:27,000 Bạn biết đấy, có ánh sáng khả kiến, có radio, có hồng ngoại, 58 00:05:27,000 --> 00:05:34,000 và đây đều là những sóng điện từ được nhiều nhà thiên văn học thích sử dụng để quan sát Vũ Trụ. 59 00:05:34,000 --> 00:05:37,326 Nhưng đến một lúc nào đó, tia X bị mất. 60 00:05:37,326 --> 00:05:41,088 Vì vậy, một nhà thiên văn học đã nói: OK, chúng ta thực sự cần phải làm gì đó với nó 61 00:05:41,088 --> 00:05:45,174 và ông đã phát triển công nghệ quan sát bầu trời bằng tia X. 62 00:05:45,180 --> 00:05:49,100 Do đó, ông đã được trao giải thưởng Nobel, một điều tuyệt vời, và chúng tôi đã có được công nghệ đó. 63 00:05:49,900 --> 00:05:51,680 Tất cả chúng ta đều đang sử dụng nó hàng ngày 64 00:05:51,680 --> 00:05:54,940 bất cứ khi nào ta đi qua một sân bay để làm thủ tục kiểm tra an ninh 65 00:05:54,940 --> 00:05:56,459 hay đến bệnh viện. 66 00:05:56,459 --> 00:06:01,266 Vì vậy, đây là một ví dụ về công nghệ được sử dụng trong cuộc sống hằng ngày, nhờ có thiên văn học. 67 00:06:02,653 --> 00:06:07,265 Kỹ thuật hình ảnh tiên tiến được Hubble sử dụng để nhìn sâu vào không gian 68 00:06:07,265 --> 00:06:13,117 hiện đã được sử dụng để cho phép các bác sĩ nhận biết mô ung thư vú mà không cần phẫu thuật. 69 00:06:16,415 --> 00:06:20,747 Phần mềm được phát triển để xử lý ảnh vệ tinh từ ESA 70 00:06:20,747 --> 00:06:27,550 đã được điều chỉnh để phát hiện các dấu hiệu của bệnh Alzheimer trong Máy quét Ảnh Cộng hưởng Từ. 71 00:06:27,550 --> 00:06:32,000 Và những máy quét này cùng với nhiều cỗ máy khác cũng được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực y tế, 72 00:06:32,000 --> 00:06:35,933 đã được hưởng lợi từ những tiến bộ do công nghệ tạo ảnh đem lại 73 00:06:35,933 --> 00:06:38,649 từ việc chế tạo các kính thiên văn như Hubble. 74 00:06:41,760 --> 00:06:46,040 Những ngôi sao nhấp nháy, và đó là một vấn đề rất lớn đối với các nhà thiên văn học. 75 00:06:46,300 --> 00:06:48,520 Trên thực tế, chúng không có thực sự nhấp nháy, 76 00:06:48,520 --> 00:06:52,000 vấn đề là bầu khí quyển của chúng ta, vì nó di chuyển xung quanh. 77 00:06:52,000 --> 00:06:57,792 Và để điều chỉnh sự chuyển động của khí quyển, các nhà thiên văn học đã đưa ra một ý tưởng rất thông minh, 78 00:06:57,792 --> 00:06:59,835 gọi là quang học thích ứng. 79 00:06:59,835 --> 00:07:03,295 Và ý tưởng này như sau: bạn chọn một ngôi sao tự nhiên rất sáng, 80 00:07:03,295 --> 00:07:08,032 hoặc bạn sử dụng tia laser rất mạnh và bắn lên bầu trời để tạo ra một ngôi sao dẫn đường bằng laser. 81 00:07:08,032 --> 00:07:12,908 Vì vậy, từ đó bạn biết một ngôi sao hoàn hảo trông như thế nào, 82 00:07:12,908 --> 00:07:17,854 và sau đó bạn đo ngôi sao dẫn đường bằng laser hoặc ngôi sao sáng tự nhiên trong kính thiên văn của bạn, 83 00:07:17,854 --> 00:07:22,684 và bằng cách so sánh hai ngôi sao này trông như thế nào, và làm một loạt các phép toán phức tạp, 84 00:07:22,684 --> 00:07:25,702 bạn có thể tìm ra một thuật toán để chỉnh sửa cho hình ảnh của mình. 85 00:07:25,702 --> 00:07:30,547 Nhưng công nghệ này đã được chuyển giao cho một ứng dụng y tế phải không? 86 00:07:30,547 --> 00:07:33,760 Đúng vậy! Họ đã phát triển ứng dụng này cho việc giải phẫu bằng laser, 87 00:07:33,760 --> 00:07:37,620 và trên thực tế, tôi đã từng trải qua nhiều cuộc giải phẫu như vậy, 88 00:07:37,620 --> 00:07:40,600 được gọi là LASIK, và ý tưởng này rất giống nhau. 89 00:07:40,606 --> 00:07:45,742 Về cơ bản, họ định hình một hình dạng nhãn cầu hoàn hảo trông như thế nào, 90 00:07:45,742 --> 00:07:48,259 và họ sử dụng tia laser để giúp khắc phục điều đó, 91 00:07:48,259 --> 00:07:51,766 và cùng với đó đôi mắt của bạn sẽ có thể quan sát mọi thứ rõ ràng hơn và đẹp hơn rất nhiều. 92 00:07:52,750 --> 00:07:55,667 Đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, 93 00:07:55,667 --> 00:07:59,614 Công nghệ ban đầu được thiết kế để khám phá Vũ Trụ 94 00:07:59,614 --> 00:08:07,602 đã đóng góp theo hàng trăm cách cho cuộc sống hàng ngày của chúng ta và thúc đẩy sự hợp tác quốc tế. 95 00:08:11,497 --> 00:08:17,348 Mặc dù những lợi ích từ cuộc sống hằng ngày không đến ngay lập tức, nhưng nó rất thực tế. 96 00:08:17,348 --> 00:08:22,457 Từ việc đóng góp cho một loạt nhiều lĩnh vực thông qua việc chuyển giao công nghệ, 97 00:08:22,457 --> 00:08:25,823 để thay đổi quan điểm của chúng ta về Vũ trụ mà ta đang sống, 98 00:08:25,823 --> 00:08:31,717 sự đóng góp của thiên văn học trong cuộc sống hằng ngày còn lớn hơn những gì ta hình dung được. 99 00:08:32,459 --> 00:08:38,076 Chúng tôi đánh giá cho rất nhiều quan sát cũ. Chúng tôi muốn giữ chúng mãi mãi. 100 00:08:38,076 --> 00:08:44,020 Bởi vì nếu bạn thực hiện một quan sát, nó sẽ không bao giờ được làm lại, vì bầu trời không ngừng thay đổi. 101 00:08:44,020 --> 00:08:49,500 Vì vậy, chúng tôi có nhiều quan sát rất lâu đời. Tầm 10, 20, 50, 100 năm. 102 00:08:49,500 --> 00:08:57,836 Do đó, chúng tôi dùng định dạng ảnh .fits. Nó không được sử dụng rộng rãi, nhưng nó cực kỳ chuẩn. 103 00:08:57,836 --> 00:08:59,058 Mọi người đều sử dụng nó. 104 00:08:59,058 --> 00:09:02,285 Nó giống như jpeg, mà hầu hết ai cũng biết đến hoặc định dạng ảnh gif... 105 00:09:02,285 --> 00:09:07,974 Nó giống như jpeg, nhưng mọi thứ đều được ghi lại bên trong tệp. 106 00:09:07,974 --> 00:09:11,318 Vì vậy, dù chỉ nhận được tập tin, ta vẫn biết cách đọc được chúng. 107 00:09:11,320 --> 00:09:18,660 Và hiện nay cách này cũng được dùng trong một số việc lưu trữ cho nhiều lĩnh vực khác ngoài thiên văn học. 108 00:09:18,660 --> 00:09:19,940 Điển hình là các thư viện lâu đời. 109 00:09:19,940 --> 00:09:24,980 Thư viện Vatican hiện đang sử dụng định dạng thiên văn của chúng tôi. 110 00:09:24,980 --> 00:09:27,760 Và bạn biết đấy, họ có ý định sử dụng dài lâu. 111 00:09:28,180 --> 00:09:34,900 Tất cả hình thức số hóa trong việc lưu trữ của Vatican hiện đang được thực hiện theo định dạng fits 112 00:09:34,909 --> 00:09:38,439 và đọc được định dạng này là điều bất cứ nhà thiên văn nào cũng phải biết. 113 00:09:38,440 --> 00:09:43,780 Hãy nghĩ thế này: Tôi có thể nhận được một cuộn băng hoặc đĩa CD hoặc một bức ảnh 114 00:09:43,780 --> 00:09:47,080 được chụp ở Hoa Kỳ 30 năm trước 115 00:09:47,080 --> 00:09:49,560 và tôi có thể chia sẻ nó với một đồng nghiệp người Nga. 116 00:09:49,560 --> 00:09:55,080 Mà không gặp bất cứ vấn đề về định dạng độc quyền, không gặp vấn đề nào về phiên bản, 117 00:09:55,080 --> 00:09:58,300 nó chỉ việc hoạt động, vì đó là tiêu chuẩn. Một điều diệu kỳ. 118 00:09:59,620 --> 00:10:03,960 Hubblecast được sản xuất bởi ESA/Hubble tại Tổ chức Nghiên cứu Thiên văn học châu Âu tại Nam Bán cầu (Đức). 119 00:10:03,960 --> 00:10:09,300 Sứ mệnh Hubble là dự án hợp tác quốc tế giữa NASA và Cơ quan Vũ Trụ châu Âu. 120 00:10:09,300 --> 00:10:16,000 Transcription by ESA/Hubble; translation by — Thanh Sang Mai.