1 00:00:18,000 --> 00:00:19,000 To jest Hubblecast! 2 00:00:19,000 --> 00:00:23,000 Wiadomości i zdjęcia z, należącego do NASA/ESA, Teleskopu Kosmicznego Hubble'a. 3 00:00:23,000 --> 00:00:29,000 Podróżując poprzez czas i przestrzeń z naszym gospodarzem doktorem J., znanym również jako dr Joe Liske. 4 00:00:30,000 --> 00:00:37,000 Witajcie w siódmym, i ostatnim odcinku Hubblecast, poświęconym obchodom Międzynarodowego Roku Astronomii 2009. 5 00:00:37,000 --> 00:00:43,000 Ostatnio dowiedzieliśmy się jak teleskopy w przestrzeni kosmicznej zrewolucjonizowały niemal każdą dziedzinę astronomii. 6 00:00:43,000 --> 00:00:49,000 Tym razem przyjrzymy się nowym i zadziwiającym teleskopom przyszłości, które są obecnie planowane. 7 00:00:50,000 --> 00:00:55,000 W Arizonie odlano pierwsze zwierciadło dla Gigantycznego Teleskopu Magellana (the Gigant Magellan Telescope). 8 00:00:55,000 --> 00:01:00,000 Ten olbrzymi instrument zostanie zbudowany na terenie obserwatorium Las Campanas w Chile. 9 00:01:00,000 --> 00:01:06,000 Jego siedem zwierciadeł, każde o średnicy znacznie przekraczającej osiem metrów, będzie ustawionych niczym płatki kwiatu, 10 00:01:06,000 --> 00:01:13,000 a połączone razem, będą zbierać ponad czterokrotnie więcej światła, niż jakikolwiek współczesny teleskop. 11 00:01:14,000 --> 00:01:20,000 Kalifornijski Teleskop 30-metrowy (the Californian Thirty Meter Telescope), planowany na 2015 rok, jest czymś więcej niż tylko gigantyczną wersją Keck'a. 12 00:01:20,000 --> 00:01:27,000 Setki indywidualnych segmentów stanowią jedno olbrzymie zwierciadło, wysokie jak sześciopiętrowy budynek. 13 00:01:28,000 --> 00:01:33,000 W Europie gotowe są już plany dla Europejskiego Ekstremalnie Dużego Teleskopu. 14 00:01:33,000 --> 00:01:39,000 Jego, liczące 42 metry średnicy, zwierciadło będzie tak duże jak olimpijski basen pływacki - 15 00:01:39,000 --> 00:01:42,000 o dwukrotnie większej powierzchni zbiorczej niż teleskop trzydziestometrowy. 16 00:01:42,000 --> 00:01:46,000 Te monstra przyszłości, zoptymalizowane do prowadzenia obserwacji w podczerwieni, 17 00:01:46,000 --> 00:01:51,000 będą wyposażone w czułe przyrządy i optykę adaptacyjną. 18 00:01:52,000 --> 00:01:57,000 Powinny ukazać najwcześniejsze pokolenie galaktyk i gwiazd w historii Wszechświata. 19 00:01:57,000 --> 00:02:03,000 Co więcej, mogą dostarczyć nam pierwsze, prawdziwe zdjęcie planety w innym układzie słonecznym. 20 00:02:03,000 --> 00:02:07,000 Dla radioastronomów 42 metry to tyle, co nic. 21 00:02:07,000 --> 00:02:12,000 Połączą mniejsze przyrządy aby zsyntetyzować je w znacznie większy odbiornik. 22 00:02:13,000 --> 00:02:18,000 W Holandii konstruowany jest zestaw anten o niskiej częstotliwości (the Low Frequency Array). 23 00:02:18,000 --> 00:02:23,000 Światłowody połączą 30 000 anten z centralnym superkomputerem. 24 00:02:23,000 --> 00:02:30,000 Nowatorski projekt nie zawiera żadnych ruchomych części, jednak może jednocześnie prowadzić obserwacje w ośmiu różnych kierunkach. 25 00:02:31,000 --> 00:02:35,000 Prawdopodobnie technologia LOFAR znajdzie swoje zastosowanie w Square Kilometre Array, 26 00:02:35,000 --> 00:02:38,000 który jest obecnie na samym szczycie "listy życzeń" radioastronomów. 27 00:02:38,000 --> 00:02:42,000 Międzynarodowy zestaw anten zostanie zbudowany w Australii lub Afryce Południowej. 28 00:02:42,000 --> 00:02:50,000 Duże anteny z czaszami oraz małe odbiorniki zostaną połączone razem, w celu uzyskania niesamowicie szczegółowego obrazu nieba widzianego w zakresie fal radiowych. 29 00:02:51,000 --> 00:02:54,000 Dysponując zaś łączną powierzchnią zbiorczą wynoszącą jeden kilometr kwadratowy, 30 00:02:54,000 --> 00:03:00,000 nowy zestaw anten będzie niewątpliwie najczulszym instrumentem radiowym, jaki kiedykolwiek skonstruowano. 31 00:03:00,000 --> 00:03:05,000 Ewoluujące galaktyki, potężne kwazary, mrugające pulsary – 32 00:03:05,000 --> 00:03:12,000 żadne źródło fal radiowych nie umknie przed czujnym wzrokiem Square Kilometre Array. 33 00:03:12,000 --> 00:03:19,000 Ten instrument będzie nawet poszukiwał możliwych sygnałów radiowych od pozaziemskich cywilizacji. 34 00:03:20,000 --> 00:03:22,000 Co zatem z przestrzenią kosmiczną? 35 00:03:22,000 --> 00:03:26,000 Cóż, po swojej piątej i ostatniej misji serwisowej 36 00:03:26,000 --> 00:03:32,000 Kosmiczny Teleskop Hubble'a pozostanie w czynnej służbie do 2013 roku lub nieco dłużej. 37 00:03:32,000 --> 00:03:36,000 Mniej więcej w tym czasie na orbitę zostanie wysłany jego następca. 38 00:03:39,000 --> 00:03:41,000 Poznajcie Teleskop Kosmiczny Jamesa Webb'a, 39 00:03:41,000 --> 00:03:47,000 kosmiczne obserwatorium w podczerwieni, nazwane imieniem i nazwiskiem byłego administratora NASA. 40 00:03:48,000 --> 00:03:54,000 Kiedy teleskop będzie już będzie w kosmosie, jego 6.5 metrowe, segmentowe zwierciadło rozłoży się jak rozkwitający kwiat, – 41 00:03:54,000 --> 00:03:58,000 a każdy z segmentów będzie siedmiokrotnie czulszy niż Hubble. 42 00:03:59,000 --> 00:04:04,000 Duża osłona przeciwsłoneczna przez cały czas będzie utrzymywała w cieniu optykę i przyrządy wymagające niskiej temperatury, 43 00:04:04,000 --> 00:04:10,000 powalając im w ten sposób na pracę w bardzo niskiej temperaturze blisko minus 233 stopni Celsjusza. 44 00:04:12,000 --> 00:04:15,000 Kosmiczny Teleskop James'a Webb'a nie będzie krążył wokół Ziemi. 45 00:04:15,000 --> 00:04:22,000 Zamiast tego zostanie zaparkowany w odległości 1.5 miliona kilometrów od naszej planety, na szerokiej orbicie okołosłonecznej. 46 00:04:24,000 --> 00:04:28,000 Pół wieku temu, teleskop Hale'a na górze Palomar był największy w historii. 47 00:04:28,000 --> 00:04:33,000 Teraz jeszcze większe oko wzleci w głębiny kosmosu. 48 00:04:33,000 --> 00:04:37,000 Możemy jedynie spekulować, jakich ekscytujących odkryć dokona. 49 00:04:37,000 --> 00:04:38,000 Pozostańcie czujni! 50 00:04:40,000 --> 00:04:45,000 W międzyczasie pomysłowi inżynierowie nieustannie opracowują projekty nowych teleskopów. 51 00:04:45,000 --> 00:04:49,000 W Kanadzie naukowcy zbudowali tak zwany “teleskop z ciekłym zwierciadłem”. 52 00:04:49,000 --> 00:04:59,000 W tego rodzaju teleskopie światło gwiazdy nie jest odbijane przez zwierciadło w postaci ciała stałego, lecz przez zakrzywioną powierzchnię obracającego się zbiornika z ciekłą rtęcią. 53 00:04:59,000 --> 00:05:04,000 Z powodu swojej konstrukcji, teleskopy rtęciowe mogą spoglądać jedynie na wprost, 54 00:05:04,000 --> 00:05:08,000 ale ich zaletą jest to, że są względnie tanie i łatwe w budowie. 55 00:05:09,000 --> 00:05:14,000 Radioastronomowie chcą umieścić na powierzchni Księżyca zestaw małych anten podobnych do LOFAR, 56 00:05:14,000 --> 00:05:18,000 tak daleko jak to możliwe od ziemskich źródeł zakłóceń. 57 00:05:18,000 --> 00:05:23,000 Kto wie, być może pewnego dnia będzie to nawet duży optyczny teleskop umiejscowiony po ciemnej stronie Księżyca. 58 00:05:24,000 --> 00:05:27,000 Korzystając z kosmicznych teleskopów i koronografów, 59 00:05:27,000 --> 00:05:30,000 astronomowie badający Wszechświat w promieniach rentgenowskich, mają nadzieję znacząco poprawić wzrok tych urządzeń przyszłości. 60 00:05:30,000 --> 00:05:35,000 Może nawet zdołają sfotografować sam kraniec czarnej dziury. 61 00:05:37,000 --> 00:05:42,000 Pewnego dnia teleskop może udzielić odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania ludzkości: 62 00:05:42,000 --> 00:05:45,000 czy jesteśmy sami we Wszechświecie? 63 00:05:50,000 --> 00:05:53,000 Wiemy, że są tam inne układy słoneczne. 64 00:05:53,000 --> 00:05:57,000 Przypuszczamy, że istnieją nawet planety podobne do Ziemi, z wodą w stanie ciekłym. 65 00:05:57,000 --> 00:06:00,000 Jednak... czy jest tam życie? 66 00:06:02,000 --> 00:06:06,000 Lokalizowanie takich pozasłonecznych planet przysparza trudności. 67 00:06:06,000 --> 00:06:11,000 Zazwyczaj ukrywają się przed astronomami w intensywnym świetle emitowanym przez swe gwiazdy macierzyste. 68 00:06:12,000 --> 00:06:17,000 Być może nowej odpowiedzi dostarczą interferometry wysłane w ciemność kosmosu. 69 00:06:18,000 --> 00:06:23,000 Obecnie NASA rozważa projekt zwany Poszukiwaczem Ziemskich Planet (Terrestrial Planet Finder). 70 00:06:23,000 --> 00:06:27,000 Natomiast w Europie naukowcy projektują zestaw anten Darwina. 71 00:06:28,000 --> 00:06:32,000 Sześć kosmicznych teleskopów okrążających w formacji Słońce. 72 00:06:32,000 --> 00:06:36,000 Lasery kontrolują wzajemne odległości między nimi z dokładnością do nanometra. 73 00:06:36,000 --> 00:06:39,000 Połączone razem mają wręcz niewiarygodną rozdzielczość 74 00:06:39,000 --> 00:06:46,000 redukującą światło pochodzące od przerośniętych gwiazd, tak więc naukowcy mogą rzeczywiście ujrzeć planety podobne do Ziemi, krążące wokół innych gwiazd. 75 00:06:49,000 --> 00:06:52,000 Następnie astronomowie muszą dokładnie przeanalizować światło odbite przez planetę. 76 00:06:52,000 --> 00:06:57,000 Stanowi bowiem ono spektrograficzny odcisk palca atmosfery planety. 77 00:06:58,000 --> 00:07:03,000 Kto wie, może za 15 lat wykryjemy związki tlenu, metanu, ozonu. 78 00:07:03,000 --> 00:07:05,000 Drogowskazy życia. 79 00:07:09,000 --> 00:07:13,000 Wszechświat jest pełen niespodzianek. Niebo nigdy nie przestaje zadziwiać. 80 00:07:13,000 --> 00:07:20,000 Nic więc dziwnego, że każdej przejrzystej nocy, setki tysięcy astronomów amatorów na całym globie wychodzi na zewnątrz, aby zachwycać się kosmosem. 81 00:07:20,000 --> 00:07:24,000 Ich teleskopy są znacznie lepsze, niż przyrządy obserwacyjne, z których korzystał Galileusz. 82 00:07:24,000 --> 00:07:31,000 Cyfrowe zdjęcia, wykonane przez astronomów amatorów, przewyższają nawet jakością fotografie wykonane przez zawodowców zaledwie kilka dekad wcześniej. 83 00:07:31,000 --> 00:07:38,000 Dążenie astronomów do zrozumienia kosmosu, ich teleskopowa eksploracja Wszechświata liczą zaledwie 400 lat. 84 00:07:38,000 --> 00:07:42,000 Ponad nami istnieje wciąż wiele niezbadanych terytoriów. 85 00:07:43,000 --> 00:07:49,000 Przebyliśmy długą drogę od czasu gdy, cztery wieki temu, Galileusz rozpoczął sporządzać mapy niebios za pomocą swego teleskopu. 86 00:07:49,000 --> 00:07:57,000 Dziś nadal obserwujemy Wszechświat teleskopami, nie tylko z Ziemi, lecz również w nieograniczonych regionach przestrzeni kosmicznej. 87 00:07:58,000 --> 00:08:05,000 Istota ludzkości tkwi w naszych pozornie niekończących się pokładach pomysłowości i ciekawości. 88 00:08:05,000 --> 00:08:10,000 Dopiero zaczęliśmy odpowiadać na niektóre z najważniejszych postawionych pytań. 89 00:08:10,000 --> 00:08:14,000 Skatalogowaliśmy ponad 300 planet wokół innych gwiazd w naszej Drodze Mlecznej 90 00:08:14,000 --> 00:08:18,000 i zlokalizowaliśmy organiczne molekuły na planetach krążących wokół bardzo odległych gwiazd. 91 00:08:19,000 --> 00:08:24,000 Te niesamowite odkrycia mogą wskazywać na granicę ludzkich możliwości w dziedzinie eksploracji kosmosu, 92 00:08:24,000 --> 00:08:28,000 ale niewątpliwie, najlepsze dopiero nadejdzie... 93 00:08:28,000 --> 00:08:31,000 Wy też możecie dołączyć do tych odkrywców. 94 00:08:31,000 --> 00:08:34,000 Patrzcie w górę i podziwiajcie. 95 00:08:39,000 --> 00:08:42,000 Dziękuję, że dołączyliście do mnie w tym ostatnim odcinku specjalnej serii 96 00:08:42,000 --> 00:08:46,000 i mam nadzieję, że spodobała się wam nasza mała podróż dotycząca historii teleskopu. 97 00:08:46,000 --> 00:08:49,000 Tu dr J., wylogowuję się z Hubblecast. 98 00:08:49,000 --> 00:08:53,000 Jeszcze raz natura zaskoczyła nas, przekraczając nasze najśmielsze wyobrażenia. Tłumaczenie — Mirosław Wójcik