1 00:00:05,240 --> 00:00:08,840 Przenosząc nasz wzrok daleko poza dziedzinę dostępną wyobraźni naszych 2 00:00:08,920 --> 00:00:13,200 przodków, teleskopy, te cudowne instrumenty, otworzyły drogę ku 3 00:00:13,280 --> 00:00:17,240 głębszemu i doskonalszemu zrozumieniu przyrody - René Descartes, 1637 4 00:00:17,760 --> 00:00:22,560 Przez tysiąclecia ludzkość wpatrywała się w hipnotyzujące nocne niebo 5 00:00:22,640 --> 00:00:28,320 nie rozpoznając innych słońc w gwiazdach naszej Mlecznej Drogi 6 00:00:28,400 --> 00:00:33,400 ani miliardów podobnych galaktyk składających się na nasz Wszechświat 7 00:00:35,440 --> 00:00:38,800 lub faktu, że stanowimy jedynie chwilkę 8 00:00:38,880 --> 00:00:42,520 w trwającej 13.7 miliarda lat historii Wszechświata. 9 00:00:42,600 --> 00:00:46,080 Używając jedynie naszych oczu jako instrumentów obserwacyjnych nie mieliśmy żadnych szans 10 00:00:46,160 --> 00:00:50,120 znalezienia układów planetarnych wokół innych gwiazd lub ustalenia 11 00:00:50,200 --> 00:00:55,000 czy we Wszechświecie istnieje pozaziemskie życie. 12 00:00:58,080 --> 00:01:00,320 Dzisiaj żyjąc w wieku być może najbardziej znaczących odkryć astronomicznych 13 00:01:00,400 --> 00:01:03,560 jesteśmy już daleko na naszej drodze do odkrycia wielu 14 00:01:03,640 --> 00:01:05,960 tajemnic Wszechświata. 15 00:01:05,960 --> 00:01:08,960 Jestem Dr. J będę waszym przewodnikiem przez historię teleskopu - 16 00:01:09,040 --> 00:01:11,880 zdumiewającego instrumentu, który stał się dla ludzkości 17 00:01:11,960 --> 00:01:15,520 bramą do Wszechświata. 18 00:01:17,960 --> 00:01:21,880 Oczy astronomów - 400 lat historii teleskopu 19 00:01:22,200 --> 00:01:26,960 1. Nowe obrazy nieba 20 00:01:28,960 --> 00:01:32,120 Cztery stulecia temu, w roku 1609, pewien człowiek wyszedł 21 00:01:32,240 --> 00:01:34,640 na pola w pobliżu własnego domu. 22 00:01:34,720 --> 00:01:39,000 Skierował swój własnoręcznie zrobiony teleskop na Księżyc, planety i gwiazdy. 23 00:01:39,080 --> 00:01:42,600 Nazywał się Galileo Galilei. 24 00:01:44,040 --> 00:01:47,280 Od tego momentu astronomia nigdy nie była już taka jak wcześniej. 25 00:02:07,440 --> 00:02:12,400 Dzisiaj, 400 lat po pierwszej teleskopowej obserwacji nieba przez Galileusza 26 00:02:12,640 --> 00:02:18,280 astronomowie, oglądają niebo używając gigantycznych zwierciadeł znajdujących się na szczytach odległych gór. 27 00:02:18,360 --> 00:02:23,520 Radioteleskopy odbierają z odległej przestrzeni nikłe ćwierkania i szepty. 28 00:02:23,600 --> 00:02:27,680 Naukowcy umieścili teleskopy nawet w przestrzeni kosmicznej 29 00:02:27,760 --> 00:02:31,960 wysoko powyżej zakłócającego wpływu naszej atmosfery. 30 00:02:33,440 --> 00:02:38,680 Widok zapierał dech w piersiach! 31 00:02:42,960 --> 00:02:46,640 Jednakże, to nie Galileo był wynalazcą teleskopu. 32 00:02:46,720 --> 00:02:49,760 Ta zasługa należy do Hansa Lipperhey’a, nieco tajemniczego 33 00:02:49,840 --> 00:02:53,400 holendersko-niemieckiego wytwórcy okularów. 34 00:02:53,520 --> 00:02:57,880 Lecz Hans Lipperhey nigdy nie użył teleskopu do oglądania gwiazd. 35 00:02:57,960 --> 00:03:00,840 Myślał on raczej, że jego nowy wynalazek będzie użyteczny 36 00:03:00,920 --> 00:03:03,640 dla żeglarzy i żołnierzy. 37 00:03:03,800 --> 00:03:07,240 Lipperhey pochodził z Middelburga, będącego ówcześnie wielkim miastem handlowym 38 00:03:07,320 --> 00:03:10,440 w młodej Republice Niderlandów. 39 00:03:13,960 --> 00:03:18,040 W 1608 Lipperhey spostrzegł, że kiedy ogląda się odległy obiekt 40 00:03:18,120 --> 00:03:24,000 przez zestaw wypukłej i wklęsłej soczewki, obiekt ten może być powiększony o ile 41 00:03:24,080 --> 00:03:29,640 obie soczewki znajdą się w odpowiedniej odległości od siebie. 42 00:03:29,720 --> 00:03:33,800 Tak narodził sie teleskop! 43 00:03:33,880 --> 00:03:37,520 We wrześniu 1608, Lipperhey ujawnił swój nowy wynalazek 44 00:03:37,600 --> 00:03:39,880 Księciu Mauritsowi Niderlandzkiemu. 45 00:03:39,960 --> 00:03:42,840 Nie mógł on wybrać bardziej dogodnego momentu, ponieważ 46 00:03:42,920 --> 00:03:45,880 w tym czasie Niderlandy były uwikłane w 47 00:03:45,960 --> 00:03:49,320 80-letnią wojnę z Hiszpanią. 48 00:03:55,320 --> 00:03:59,080 Nowa luneta mogła powiększać, a tym samym czynić widocznymi 49 00:03:59,160 --> 00:04:02,280 wrogie okręty i oddziały wojskowe, które znajdowały się zbyt daleko, 50 00:04:02,360 --> 00:04:04,360 by można je było dostrzec gołym okiem. 51 00:04:04,440 --> 00:04:07,440 Rzeczywiście, bardzo pożyteczny wynalazek! 52 00:04:07,560 --> 00:04:12,000 Lecz rząd holenderski nigdy nie wydał Lipperhey’owi patentu na jego teleskop. 53 00:04:12,080 --> 00:04:15,400 Przyczyną tego był fakt, że inni handlarze również zgłosili taki wynalazek 54 00:04:15,520 --> 00:04:19,200 a w szczególności główny konkurent Lipperhey'a, Sacharias Janssen. 55 00:04:19,280 --> 00:04:21,520 Spór nigdy nie został rozstrzygnięty 56 00:04:21,600 --> 00:04:27,920 …i po dziś dzień prawdziwe pochodzenie teleskopu pozostaje owiane tajemnicą. 57 00:04:28,920 --> 00:04:32,720 Włoski astronom Galileo Galilei, ojciec nowoczesnej fizyki 58 00:04:32,800 --> 00:04:37,640 usłyszał o teleskopie i postanowił zbudować swój własny. 59 00:04:38,320 --> 00:04:42,360 Jakieś dziesięć miesięcy temu, dowiedziałem się, że pewien 60 00:04:42,440 --> 00:04:48,200 Fleming skonstruował lunetę, za pomocą której 61 00:04:48,280 --> 00:04:52,960 obiekty oddalone od obserwatora, były wyraźnie 62 00:04:53,040 --> 00:04:56,120 widoczne jak gdyby znajdowały się w pobliżu. 63 00:04:56,520 --> 00:04:59,440 Galileo był największym uczonym swych czasów. 64 00:04:59,560 --> 00:05:02,600 Był on również zdecydowanym zwolennikiem nowego poglądu na świat sformułowanego 65 00:05:02,680 --> 00:05:06,160 przez polskiego astronoma Mikołaja Kopernika, który zaproponował, że 66 00:05:06,240 --> 00:05:10,440 to Ziemia obiega dokoła Słońce. 67 00:05:11,560 --> 00:05:14,240 Na podstawie zasłyszanych informacji o holenderskim teleskopie, Galileo 68 00:05:14,320 --> 00:05:16,600 skonstruował swoje własne instrumenty. 69 00:05:16,680 --> 00:05:19,160 Były one dużo lepszej jakości. 70 00:05:20,560 --> 00:05:25,320 W końcu, nie szczędząc pracy i wydatków, udało mi się 71 00:05:25,400 --> 00:05:29,680 skonstruować tak doskonały instrument, że… 72 00:05:29,760 --> 00:05:33,920 oglądane przy jego użyciu obiekty wydawały się prawie tysiąc 73 00:05:33,960 --> 00:05:38,840 razy większe w stosunku do swych naturalnych rozmiarów. 74 00:05:39,720 --> 00:05:43,640 Nadszedł czas, aby wypróbować teleskop na niebie. 75 00:05:45,920 --> 00:05:49,680 Doszedłem do przekonania, że powierzchnia 76 00:05:49,800 --> 00:05:53,520 Księżyca nie jest gładka i dokładnie sferyczna 77 00:05:53,760 --> 00:05:57,440 jak uważało wielu filozofów 78 00:05:57,560 --> 00:06:01,720 lecz, że jest nierówna, chropowata, pełna jaskiń i uderzająco 79 00:06:01,800 --> 00:06:06,240 podobna do powierzchni Ziemi. 80 00:06:11,640 --> 00:06:15,320 Krajobraz kraterów, gór i dolin. 81 00:06:15,400 --> 00:06:18,320 Świat podobny do naszego! 82 00:06:19,600 --> 00:06:24,040 Kilka miesięcy później, w styczniu 1610, Galileo popatrzył na Jowisza. 83 00:06:24,120 --> 00:06:28,600 W pobliżu planety spostrzegł cztery jasne punkciki, które z nocy na noc 84 00:06:28,720 --> 00:06:32,960 zmieniały swe położenie względem Jowisza. 85 00:06:33,040 --> 00:06:37,920 Wyglądało to jak kosmiczny balet satelitów obiegających planetę. 86 00:06:37,960 --> 00:06:40,760 Te jasne punkciki stały się znane jako 87 00:06:40,840 --> 00:06:43,600 Galileuszowe księżyce Jowisza. 88 00:06:43,720 --> 00:06:46,240 Jakich jeszcze odkryć dokonał Galileo? 89 00:06:46,320 --> 00:06:48,400 Fazy Wenus! 90 00:06:48,560 --> 00:06:51,920 Podobnie jak Księżyc, Wenus pojawia się w fazach, 91 00:06:51,960 --> 00:06:54,200 cyklicznie od nowiu do pełni. 92 00:06:54,280 --> 00:06:58,600 Dziwne obiekty po obu stronach Saturna. 93 00:06:58,720 --> 00:07:01,160 Ciemne plamy na tarczy Słońca. 94 00:07:01,280 --> 00:07:03,440 Wreszcie, gwiazdy. 95 00:07:03,560 --> 00:07:06,400 Tysiące, a być może nawet miliony gwiazd. 96 00:07:06,520 --> 00:07:09,320 Każda z nich zbyt słaba, aby mogła być dostrzeżona gołym okiem. 97 00:07:09,440 --> 00:07:13,920 To tak jakby ludzkość nagle odrzuciła z przed swoich oczu zasłonę. 98 00:07:13,960 --> 00:07:18,000 Tam na niebie czekał na odkrycie cały Wszechświat. 99 00:07:23,440 --> 00:07:27,760 Nowina o teleskopie rozeszła się po Europie błyskawicznie. 100 00:07:27,880 --> 00:07:32,080 W Pradze, na dworze Cesarza Rudolfa II, Johannes Kepler 101 00:07:32,200 --> 00:07:34,800 udoskonalił konstrukcję instrumentu. 102 00:07:34,880 --> 00:07:38,840 W Antwerpii, holenderski kartograf Michael van Langren tworzy 103 00:07:38,960 --> 00:07:41,920 pierwsze wiarygodne mapy Księżyca, pokazujące istniejące tam wedle niego 104 00:07:41,960 --> 00:07:44,400 kontynenty i oceany. 105 00:07:44,560 --> 00:07:49,680 A w Polsce, bogaty piwowar, Jan Heweliusz, zbudował ogromny 106 00:07:49,760 --> 00:07:53,200 teleskop w swym gdańskim obserwatorium. 107 00:07:53,280 --> 00:07:57,880 Obserwatorium to było tak wielkie, że zajmowało dachy trzech sąsiadujących kamienic! 108 00:07:59,200 --> 00:08:02,240 Ale najlepszy instrument tamtych czasów został prawdopodobnie skonstruowany 109 00:08:02,320 --> 00:08:05,360 w Niderlandach przez Christiaan’a Huygens’a. 110 00:08:05,440 --> 00:08:11,080 W 1655, Huygens odkrył Tytana, największy księżyc Saturna. 111 00:08:11,160 --> 00:08:15,160 Kilka lat później, jego obserwacje ujawniły istnienie systemu pierścieni Saturna 112 00:08:15,240 --> 00:08:20,320 coś, czego Galileo nigdy nie pojął. 113 00:08:20,400 --> 00:08:24,640 Wreszcie, Huygens dostrzegł ciemne plamy i jasne 114 00:08:24,720 --> 00:08:27,360 czapy polarne na Marsie. 115 00:08:27,440 --> 00:08:31,080 Czy mogło istnieć życie na tym odległym obcym świecie? 116 00:08:31,160 --> 00:08:35,240 To pytanie zaprząta głowy astronomów po dziś dzień. 117 00:08:35,920 --> 00:08:39,520 Pierwsze teleskopy były refraktorami, które 118 00:08:39,600 --> 00:08:42,680 do zbierania światła gwiazd używały soczewek. 119 00:08:42,760 --> 00:08:45,440 Później soczewki zostały zastąpione zwierciadłami 120 00:08:45,560 --> 00:08:49,080 Taki zwierciadlany teleskop został po raz pierwszy zbudowany przez Niccolň Zucchi, 121 00:08:49,160 --> 00:08:52,000 a później udoskonalony przez Isaaca Newtona. 122 00:08:52,080 --> 00:08:55,760 Wówczas, w końcu XVIII wieku, największe zwierciadła na świecie 123 00:08:55,840 --> 00:08:59,600 zostały odlane przez Williama Herschela, organistę który został astronomem. 124 00:08:59,680 --> 00:09:02,520 pracującym wraz ze swoją siostrą Karoliną. 125 00:09:02,600 --> 00:09:06,200 W swoim domu w Bath, w Anglii, Herschelowie wlewali rozgrzany do czerwoności 126 00:09:06,280 --> 00:09:09,880 roztopiony metal do formy, a kiedy ostygł… 127 00:09:09,960 --> 00:09:15,440 polerowali jego powierzchnię, aby mogła odbijać światło gwiazd. 128 00:09:15,560 --> 00:09:20,320 W ciągu swego życia, Herschel zbudował ponad 400 teleskopów. 129 00:09:24,520 --> 00:09:28,360 Największy z nich był tak wielki, że potrzebowano aż czterech służących do 130 00:09:28,440 --> 00:09:31,600 operowania rozmaitymi linami, kołami i wielokrążkami 131 00:09:31,680 --> 00:09:36,000 koniecznymi do śledzenia ruchu gwiazd na nocnym niebie 132 00:09:36,080 --> 00:09:39,440 będącego skutkiem wirowania Ziemi. 133 00:09:39,560 --> 00:09:43,080 Teraz Herschel niczym mierniczy, przemiatał niebo 134 00:09:43,160 --> 00:09:46,720 i katalogował setki nowych mgławic oraz gwiazd podwójnych. 135 00:09:46,800 --> 00:09:50,280 Odkrył on również, że Droga Mleczna musi mieć kształt płaskiego dysku. 136 00:09:50,360 --> 00:09:54,120 A nawet poprzez obserwacje względnego ruchu gwiazd i planet 137 00:09:54,200 --> 00:09:58,840 udało mu się zmierzyć prędkość z jaką Układ Słoneczny porusza się w tym dysku. 138 00:09:58,920 --> 00:10:06,360 Wreszcie 13 marca 1781 roku, odkrył on nową planetę – Urana. 139 00:10:06,440 --> 00:10:10,680 Było to ponad 200 lat wcześniej zanim wysłana przez NASA sonda Voyager 2 140 00:10:10,760 --> 00:10:15,880 przekazała astronomom pierwsze zbliżenia tego odległego świata. 141 00:10:16,800 --> 00:10:21,240 W bujnej i żyznej okolicy w środkowej Irlandii, William Parsons 142 00:10:21,320 --> 00:10:26,560 hrabia Rosse, zbudował największy teleskop XIX wieku. 143 00:10:26,640 --> 00:10:30,560 Wyposażony w metalowe zwierciadło ogromny, o średnicy 1.8 metra, olbrzymi 144 00:10:30,640 --> 00:10:35,240 teleskop stał się znany jako "Lewiatan z Parsonstown". 145 00:10:35,320 --> 00:10:39,320 W bezchmurne i bezksiężycowe noce Hrabia zasiadał przy okularze 146 00:10:39,440 --> 00:10:44,400 i rozpoczynał wędrówkę po Wszechświecie. 147 00:10:45,280 --> 00:10:50,160 Do Mgławicy Oriona – obecnie znanej jako gwiezdny żłobek. 148 00:10:50,280 --> 00:10:55,920 Do tajemniczej mgławicy Krab, pozostałości po wybuchu supernowej. 149 00:10:55,960 --> 00:10:57,920 Do mgławicy Wir. 150 00:10:57,960 --> 00:11:02,560 Lord Rosse był pierwszym, który zauważył jej majestatyczny spiralny kształt. 151 00:11:02,640 --> 00:11:08,400 To galaktyka podobna do naszej, z zawiłymi kształtami chmur ciemnego pyłu, 152 00:11:08,520 --> 00:11:12,400 święcącego gazu i z miliardami gwiazd, a kto wie - 153 00:11:12,520 --> 00:11:16,560 może nawet planet podobnych do Ziemi. 154 00:11:18,920 --> 00:11:24,920 Teleskop stał się statkiem, którym podróżujemy przez Wszechświat. 155 00:11:29,720 --> 00:11:34,080 2. Większe jest lepsze 156 00:11:36,080 --> 00:11:38,480 W nocy nasze oczy adaptują się do ciemności. 157 00:11:38,560 --> 00:11:42,640 Źrenice rozszerzają się pozwalając większej ilości światła wpadać do oczu. 158 00:11:42,720 --> 00:11:47,880 W rezultacie potrafimy dostrzec ciemniejsze obiekty i słabsze gwiazdy. 159 00:11:47,960 --> 00:11:51,720 Wyobraźmy sobie teraz, że nasze źrenice mają metr średnicy. 160 00:11:51,800 --> 00:11:55,960 Wyglądalibyśmy dość dziwnie, ale posiadalibyśmy niezwykły wzrok! 161 00:11:56,000 --> 00:11:59,400 Taką właśnie rolę spełnia teleskop. 162 00:12:01,880 --> 00:12:04,640 Teleskop działa jak lejek. 163 00:12:04,720 --> 00:12:10,240 Jego główne zwierciadło zbiera światło gwiazdy i kieruje je do naszego oka. 164 00:12:13,080 --> 00:12:17,800 Im większa jest soczewka lub zwierciadło teleskopu tym słabsze obiekty potrafimy dostrzec. 165 00:12:17,880 --> 00:12:20,720 A więc rozmiar decyduje tu o wszystkim. 166 00:12:20,800 --> 00:12:23,400 Jak wielki teleskop można skonstruować? 167 00:12:23,480 --> 00:12:26,400 Jeśli chodzi o refraktor to niezbyt duży. 168 00:12:29,480 --> 00:12:32,720 Światło gwiazdy musi przejść przez soczewkę obiektywu. 169 00:12:32,800 --> 00:12:36,080 Dlatego można ją podeprzeć jedynie na jej brzegach. 170 00:12:36,160 --> 00:12:41,880 Jeśli zbudujemy zbyt dużą soczewkę będzie ona zbyt ciężka i odkształci się pod własnym ciężarem. 171 00:12:41,960 --> 00:12:45,640 Oznacza to, że obraz zostanie zdeformowany. 172 00:12:47,400 --> 00:12:54,320 Największy w historii refraktor został ukończony w 1897,w Yerkes Observatory znajdującym się w pobliżu Chicago. 173 00:12:54,400 --> 00:12:57,480 Soczewka jego obiektywu ma ponad metr średnicy. 174 00:12:57,560 --> 00:13:02,080 Ale jego tubus jest niewiarygodnie długi i mierzy 18 metrów. 175 00:13:02,160 --> 00:13:08,720 Budując teleskop Yerkes’a konstruktorzy osiągnęli graniczne rozmiary refraktora. 176 00:13:08,800 --> 00:13:10,880 Potrzebujemy jeszcze większego teleskopu? 177 00:13:10,960 --> 00:13:12,800 Trzeba pomyśleć nad zastosowaniem zwierciadła. 178 00:13:17,080 --> 00:13:23,080 W teleskopie zwierciadlanym, światło gwiazdy zamiast przechodzić przez soczewkę odbija się od zwierciadła. 179 00:13:23,160 --> 00:13:29,400 Oznacza to, że można wykonać zwierciadło dużo cieńsze niż odpowiednia soczewka i podeprzeć je od spodu. 180 00:13:29,480 --> 00:13:34,640 W rezultacie możemy wytwarzać dużo większe zwierciadła niż soczewki. 181 00:13:35,640 --> 00:13:39,720 Sto lat temu wielkie zwierciadło przybyło do południowej Kaliforni. 182 00:13:39,800 --> 00:13:44,880 W tamtych czasach Mount Wilson był oddalonym szczytem na pustkowiu gór San Gabriel. 183 00:13:44,960 --> 00:13:49,080 Niebo tu było czyste, a noce ciemne. 184 00:13:49,160 --> 00:13:53,640 Właśnie w tym miejscu George Ellery Hale zbudował najpierw 1.5-metrowy teleskop. 185 00:13:53,720 --> 00:13:58,400 Był on mniejszy niż wysłużony Leviatan Lorda Rosse'a, ale był nieporównanie lepszej jakości. 186 00:13:58,480 --> 00:14:02,160 Również miejsce obserwacji było dużo lepsze. 187 00:14:02,240 --> 00:14:07,640 Hale nakłonił lokalnego przedsiębiorcę Johna Hookera do sfinansowania budowy 2.5-metrowego instrumentu. 188 00:14:07,720 --> 00:14:12,560 Tony szkła i nitowanych stalowych konstrukcji zostały zawiezione na Mount Wilson. 189 00:14:12,640 --> 00:14:16,000 Teleskop Hookera został ukończony w 1917 roku. 190 00:14:16,080 --> 00:14:20,240 Przez 30 lat był on największym teleskopem na świecie. 191 00:14:20,320 --> 00:14:25,400 Wielkie kosmiczne działo gotowe do ataku na Wszechświat. 192 00:14:28,480 --> 00:14:31,080 W koncu zaatakowało. 193 00:14:31,160 --> 00:14:34,240 Wraz z niewiarygodnymi rozmiarami nowego teleskopu pojawiła się 194 00:14:34,280 --> 00:14:37,240 zmiana w sposobie oglądania obrazów. 195 00:14:37,280 --> 00:14:40,800 Astronomowie nie zaglądali już do okularu giganta. 196 00:14:40,880 --> 00:14:45,960 Zamiast tego godzinami zbierali światło na kliszach fotograficznych. 197 00:14:46,000 --> 00:14:50,800 Nigdy przedtem nikt nie zaglądał tak daleko w kosmos. 198 00:14:50,880 --> 00:14:55,160 Okazało się, że na brzegach spiralnych mgławic widoczne są pojedyncze gwiazdy. 199 00:14:55,240 --> 00:14:59,560 Czyżby były one olbrzymimi układami gwiazd podobnymi do naszej Drogi Mlecznej? 200 00:14:59,640 --> 00:15:03,800 W Mgławicy Andromedy, Edwin Hubble odkrył pewien szczególny rodzaj gwiazd 201 00:15:03,880 --> 00:15:07,400 które z precyzją zegara zmieniają swą jasność. 202 00:15:07,480 --> 00:15:11,720 Z tych obserwacji Hubble był w stanie oszacować odległość do Andromedy 203 00:15:11,800 --> 00:15:15,960 na prawie milion lat świetlnych. 204 00:15:16,080 --> 00:15:22,720 Stało się jasne, że mgławice spiralne, jak Andromeda, to odległe, inne galaktyki. 205 00:15:24,480 --> 00:15:27,320 Lecz to nie jedyne zadziwiające odkrycie. 206 00:15:27,400 --> 00:15:32,000 Stwierdzono, że większość tych galaktyk oddala się od Drogi Mlecznej. 207 00:15:32,080 --> 00:15:37,640 Na Mount Wilson, Hubble odkrył, że pobliskie galaktyki oddalają się z mniejszymi prędkościami 208 00:15:37,640 --> 00:15:42,480 podczas gdy galaktyki bardziej odległe poruszają się dużo szybciej. 209 00:15:42,560 --> 00:15:43,720 Wniosek? 210 00:15:43,800 --> 00:15:46,560 Wszechświat się rozszerza. 211 00:15:46,640 --> 00:15:53,400 Teleskop Hookera dostarczył naukowcom najbardziej znaczącego odkrycia XX wieku. 212 00:15:56,080 --> 00:16:00,640 Dzięki teleskopowi mogliśmy prześledzić historię Wszechświata. 213 00:16:00,720 --> 00:16:04,880 Wszechświat narodził się nieco mniej niż 14 miliardów lat temu, 214 00:16:04,960 --> 00:16:09,240 w wielkiej eksplozji czasu i przestrzeni, materii i energii 215 00:16:09,280 --> 00:16:11,560 zwanej Wielkim Wybuchem. 216 00:16:11,640 --> 00:16:17,480 Niewielkie kwantowe zmarszczki urosły do gęstych zgrupowań pierwotnej materii. 217 00:16:17,560 --> 00:16:20,160 Na nich skondensowały się galaktyki. 218 00:16:20,240 --> 00:16:23,800 O oszałamiająco różnorodnych kształtach i rozmiarach. 219 00:16:26,560 --> 00:16:30,400 Fuzja jądrowa we wnętrzach gwiazd tworzyła nowe pierwiastki. 220 00:16:30,480 --> 00:16:34,880 Węgiel, tlen, żelazo. 221 00:16:34,960 --> 00:16:39,640 Wybuchy supernowych rozrzucały te ciężkie pierwiastki w przestrzeni. 222 00:16:39,720 --> 00:16:43,080 Był to surowiec do budowy nowych gwiazd. 223 00:16:43,160 --> 00:16:44,800 I planet! 224 00:16:46,880 --> 00:16:54,880 Pewnego dnia, gdzieś, w tajemniczy sposób, proste cząsteczki organiczne wyewoluowały w żywe organizmy. 225 00:16:54,960 --> 00:17:00,560 Życie to cud w nieustannie zmieniającym się Wszechświecie. 226 00:17:00,640 --> 00:17:02,880 Jesteśmy gwiezdnym pyłem. 227 00:17:02,960 --> 00:17:07,000 To wielka dalekosiężna wizja. 228 00:17:07,080 --> 00:17:11,160 Przyniosły ją obserwacje teleskopowe. 229 00:17:11,240 --> 00:17:15,640 Wyobraźmy sobie, że bez teleskopu znalibyśmy jedynie sześć planet 230 00:17:15,720 --> 00:17:18,160 jeden księżyc i kilka tysięcy gwiazd. 231 00:17:18,240 --> 00:17:22,400 Astronomia nadal tkwiłaby w swym niemowlęcym okresie. 232 00:17:23,640 --> 00:17:27,480 Od niepamiętnych czasów obiekty Wszechświata 233 00:17:27,560 --> 00:17:30,000 kusiły śmiałków niczym zakopane skarby. 234 00:17:30,080 --> 00:17:35,480 Książęta i możnowładcy, politycy i przedsiębiorcy na równi z naukowcami 235 00:17:35,560 --> 00:17:40,240 dostrzegali czar niezmierzonych przestrzeni, a dzięki ich zaangażowaniu 236 00:17:40,280 --> 00:17:45,400 w rozwoju instrumentów obserwacyjnych sfera badań gwałtownie się poszerzyła. 237 00:17:59,800 --> 00:18:02,640 George Ellery Hale miał jeszcze jedno marzenie: 238 00:18:02,720 --> 00:18:06,960 zbudować teleskop dwukrotnie większy niż poprzedni rekordzista. 239 00:18:07,000 --> 00:18:10,880 Oto szacowna starsza dama XX-wiecznej astronomii. 240 00:18:10,960 --> 00:18:15,880 Pięciometrowy teleskop Hale’a na górze Mount Palomar. 241 00:18:15,960 --> 00:18:20,560 Ponad pięćset ton doskonale wyważonej maszynerii 242 00:18:20,640 --> 00:18:24,640 poruszajacej się z gracją baletnicy. 243 00:18:24,720 --> 00:18:30,240 Jego 40-tonowe zwierciadło pozwala dostrzec gwiazdy 40 milionów razy słabsze niż te oglądane gołym okiem. 244 00:18:30,280 --> 00:18:35,240 Ukończony w 1948, teleskop Hale’a dał nam obrazy nieosiągalnej do tej pory jakości: 245 00:18:35,280 --> 00:18:38,800 planet, gromad gwiezdnych, mgławic oraz galaktyk. 246 00:18:41,080 --> 00:18:44,960 Ogromny Jowisz, z mnóstwem swych księżyców. 247 00:18:45,080 --> 00:18:49,080 Zadziwiająca Mgławica Płomień. 248 00:18:49,160 --> 00:18:54,240 Delikatne kosmyki gazu w Mgławicy Oriona. 249 00:18:59,880 --> 00:19:02,080 Lecz czy możemy budować jeszcze większe tego typu instrumenty? 250 00:19:02,160 --> 00:19:06,240 Radzieccy astronomowie spróbowali tego w późnych latach siedemdziesiątych. 251 00:19:06,280 --> 00:19:10,640 Wysoko w górach Kaukazu, zbudowali Bolszoj Azymutalnyj Teleskop 252 00:19:10,720 --> 00:19:14,880 o sześciometrowej średnicy głównego zwierciadła. 253 00:19:14,960 --> 00:19:17,640 Lecz teleskop ten nigdy nie spełnił oczekiwań. 254 00:19:17,720 --> 00:19:21,720 Był zbyt duży, zbyt kosztowny i zbyt skomplikowany. 255 00:19:21,800 --> 00:19:24,960 Czyż więc budowniczowie teleskopów powinni spasować? 256 00:19:25,080 --> 00:19:28,480 Czy muszą pogrzebać swe marzenia o jeszcze większych instrumentach? 257 00:19:28,560 --> 00:19:31,960 Czy historia teleskopu dotarła do swego przedwczesnego końca? 258 00:19:32,080 --> 00:19:33,400 Nie, oczywiście że nie. 259 00:19:33,480 --> 00:19:36,480 Dziś pracują 10-metrowe teleskopy. 260 00:19:36,560 --> 00:19:39,160 A jeszcze większe znajdują się na deskach projektantów. 261 00:19:39,240 --> 00:19:40,720 Więc na czym polegało rozwiązanie? 262 00:19:40,800 --> 00:19:42,640 Całkiem nowe technologie. 263 00:19:44,000 --> 00:19:48,760 3. Ratunek w technologii. 264 00:19:48,960 --> 00:19:52,800 Podobnie jak nowoczesne samochody w niczym nie przypominają dawnego Forda T, 265 00:19:52,880 --> 00:19:56,280 tak i współczesne teleskopy różnią się diametralnie od swoich klasycznych poprzedników, 266 00:19:56,360 --> 00:19:58,680 na przykład od pięciometrowego teleskopu Hale`a. 267 00:19:58,760 --> 00:20:01,880 Po pierwsze, ich montaż jest o wiele mniejszy. 268 00:20:01,960 --> 00:20:05,840 Ten klasyczny, to montaż równikowy, gdzie jedna z osi 269 00:20:05,920 --> 00:20:09,720 jest zawsze położona równolegle do osi obrotu Ziemi. 270 00:20:09,800 --> 00:20:13,480 Aby śledzić obracające się niebo teleskop musi 271 00:20:13,560 --> 00:20:18,200 po prostu obracać się wokół tej osi z taką samą szybkością, z jaką obraca się Ziemia. 272 00:20:18,280 --> 00:20:21,160 Rozwiązanie łatwe, lecz potrzebujące dużo przestrzeni. 273 00:20:21,240 --> 00:20:26,040 Nowoczesne montaże alt-azymutalne są bardziej zwarte. 274 00:20:26,080 --> 00:20:30,440 Z takim montażem, teleskop jest kierowany niczym działo. 275 00:20:30,480 --> 00:20:35,240 Wybieramy po prostu kierunek, wysokość i gotowe. 276 00:20:35,320 --> 00:20:38,640 Ale problemem jest śledzenie ruchu nieba. 277 00:20:38,720 --> 00:20:44,240 Teleskop musi obracać się wokół obu osi, na dodatek z różnymi prędkościami. 278 00:20:44,320 --> 00:20:50,720 Stało się to możliwe dopiero wtedy, gdy kontrolę nad teleskopami przejęły komputery. 279 00:20:50,800 --> 00:20:52,840 Mniejszy montaż jest tańszy w budowie. 280 00:20:52,920 --> 00:20:57,520 Co więcej, pasuje wtedy do mniejszej kopuły, co jeszcze bardziej redukuje koszty 281 00:20:57,600 --> 00:21:00,320 jak i poprawia jakość obrazu. 282 00:21:00,400 --> 00:21:03,800 Weźmy jako przykład bliźniacze teleskopy Keck`a na Hawajach. 283 00:21:03,880 --> 00:21:06,600 Chociaż ich 10-metrowe zwierciadła są dwa razy większe niż to 284 00:21:06,680 --> 00:21:10,440 w teleskopie Hale`a, mieszczą się one w mniejszych kopułach 285 00:21:10,520 --> 00:21:13,240 niż ta na górze Palomar. 286 00:21:15,080 --> 00:21:17,440 Zwierciadła teleskopów również uległy zmianie. 287 00:21:17,520 --> 00:21:19,120 Wcześniej były grube i masywne. 288 00:21:19,200 --> 00:21:21,840 Teraz są cienkie i lekkie. 289 00:21:21,920 --> 00:21:26,800 Duże, wielometrowej średnicy zwierciadła są odlewane w olbrzymich obrotowych piecach. 290 00:21:26,880 --> 00:21:30,320 Mimo olbrzymich rozmiarów ich grubość nie przekracza 20 cm. 291 00:21:30,400 --> 00:21:32,960 Skomplikowana konstrukcja wzmacniająca zapobiega pękaniu zwierciadła 292 00:21:33,080 --> 00:21:35,200 pod wpływem własnego ciężaru. 293 00:21:35,280 --> 00:21:39,120 Komputerowo sterowane wsporniki z tłokami, pomagają utrzymać zwierciadło 294 00:21:39,200 --> 00:21:40,840 w idealnym kształcie. 295 00:21:43,400 --> 00:21:45,520 Ten system nazywamy optyką aktywną. 296 00:21:45,600 --> 00:21:49,840 Cel, to skompensowanie i poprawienie wszelkich deformacji głównego zwierciadła 297 00:21:49,920 --> 00:21:54,560 wywołanych przez grawitację, wiatr i zmiany temperatury. 298 00:21:54,640 --> 00:21:58,240 Współczesne cienkie zwierciadło również mniej waży. 299 00:21:58,320 --> 00:22:01,440 Oznacza to, że podtrzymująca je konstrukcja, włączając montaż 300 00:22:01,560 --> 00:22:03,440 może być znacznie węższa i lżejsza. 301 00:22:03,520 --> 00:22:05,560 A także tańsza! 302 00:22:05,640 --> 00:22:08,360 Oto 3,6-metrowy New Technology Telescope (NTT) 303 00:22:08,440 --> 00:22:11,760 zbudowany przez europejskich astronomów w późnych latach 80-tych. 304 00:22:11,840 --> 00:22:14,840 Służył do testowania wielu nowych technologii 305 00:22:14,920 --> 00:22:16,120 wykorzystywanych w konstrukcji teleskopów. 306 00:22:16,200 --> 00:22:20,960 Nawet jego kopuła nie przypomina tej dla tradycyjnych teleskopów. 307 00:22:21,080 --> 00:22:24,240 Teleskop NTT okazał się wielkim sukcesem. 308 00:22:24,320 --> 00:22:27,280 Nadszedł czas, aby przekroczyć granicę sześciu metrów. 309 00:22:27,600 --> 00:22:31,400 Obserwatorium Mauna Kea znajduje się na najwyżej położonym punkcie Pacyfiku, 310 00:22:31,480 --> 00:22:34,960 4200 metrów nad poziomem morza. 311 00:22:36,960 --> 00:22:41,120 Na hawajskich plażach turyści cieszą się słońcem i surfingiem. 312 00:22:41,200 --> 00:22:44,520 A wysoko ponad nimi, astronomowie wyprawiając się odkrywać tajemnice Wszechświata 313 00:22:44,600 --> 00:22:51,160 zmagają się z niskimi temperaturami i chorobą wysokościową. 314 00:22:51,240 --> 00:22:54,120 Teleskopy Keck`a to jedne z największych na świecie. 315 00:22:54,200 --> 00:22:59,120 Ich zwierciadła mają po 10 metrów średnicy i są niesłychanie cienkie. 316 00:22:59,200 --> 00:23:04,040 Wyłożone niczym glazura w łazience 36 sześciokątnymi segmentami, 317 00:23:04,120 --> 00:23:07,480 a każdy sterowany z nanometrową precyzją. 318 00:23:07,560 --> 00:23:11,200 To prawdziwe giganty, oddane obserwacjom nieba. 319 00:23:11,280 --> 00:23:14,120 Filary nauki. 320 00:23:14,200 --> 00:23:16,600 Zmierzch na Mauna Kea. 321 00:23:16,680 --> 00:23:21,720 Teleskopy Keck`a zbierają fotony z najdalszych zakątków Kosmosu. 322 00:23:21,800 --> 00:23:24,520 Ich działające w duecie zwierciadła są bardziej efektywne 323 00:23:24,600 --> 00:23:27,440 niż wszystkie wcześniejsze teleskopy razem wzięte. 324 00:23:27,520 --> 00:23:30,360 Jaka będzie zdobycz tej nocy? 325 00:23:34,680 --> 00:23:39,520 Może para zderzających się galaktyk, odległe o miliardy lat świetlnych? 326 00:23:39,600 --> 00:23:45,320 Albo umierająca gwiazda, wydająca ostatnie tchnienie tworząc mgławicę planetarną? 327 00:23:45,400 --> 00:23:51,040 A może pozasłoneczna planeta będąca siedliskiem życia? 328 00:23:51,120 --> 00:23:55,920 Na Cerro Paranal na chilijskiej pustyni Atacama, najbardziej suchym miejscu na Ziemi 329 00:23:55,960 --> 00:24:00,040 spotykamy największą astronomiczną maszynerię jaką kiedykolwiek zbudowano: 330 00:24:00,120 --> 00:24:03,560 europejski Very Large Telescope - VLT. 331 00:24:16,200 --> 00:24:19,520 VLT to po prostu cztery teleskopy w jednym. 332 00:24:19,600 --> 00:24:22,760 Każdy posiada 8,2 metrowe zwierciadło. 333 00:24:22,840 --> 00:24:24,120 Antu. 334 00:24:24,200 --> 00:24:25,240 Kueyen. 335 00:24:25,320 --> 00:24:26,320 Melipal. 336 00:24:26,400 --> 00:24:27,760 Yepun. 337 00:24:27,840 --> 00:24:33,440 W języku Indian Mapuche oznaczają one: Słońce, Księżyc, Krzyż Południa oraz Wenus. 338 00:24:33,520 --> 00:24:37,800 Wielkie zwierciadła zostały odlane w Niemczech, wypolerowane we Francji i odprawione do Chile 339 00:24:37,880 --> 00:24:41,240 a potem ostrożnie przetransportowane przez pustynię. 340 00:24:41,320 --> 00:24:44,960 O zmierzchu, kopuły teleskopów otwierają się. 341 00:24:45,040 --> 00:24:48,560 Światła gwiazd padają na zwierciadła VLT. 342 00:24:49,280 --> 00:24:52,080 Dokonują się nowe odkrycia. 343 00:24:55,920 --> 00:24:58,160 Światło lasera przecina nocne niebo 344 00:24:58,240 --> 00:25:00,680 tworząc w atmosferze sztuczną gwiazdę 345 00:25:00,760 --> 00:25:03,840 90 kilometrów ponad naszymi głowami. 346 00:25:03,920 --> 00:25:06,920 Czujniki czoła fali mierzą jak zniekształcany jest 347 00:25:06,960 --> 00:25:09,120 przez atmosferyczną turbulencję obraz gwiazdy. 348 00:25:09,200 --> 00:25:12,960 Następnie, szybkie komputery informują elastyczne zwierciadło jak musi się 349 00:25:13,040 --> 00:25:15,800 odkształcić, aby zniwelować powstałe deformacje obrazu. 350 00:25:15,880 --> 00:25:18,960 W rezultacie gwiazdy nie "mrugają". 351 00:25:19,040 --> 00:25:22,600 To tak zwana optyka adaptatywna, wielki magiczny trik 352 00:25:22,680 --> 00:25:24,320 współczesnej astronomii. 353 00:25:24,400 --> 00:25:28,840 Bez tego nasz obraz Wszechświata byłby rozmazany przez atmosferę. 354 00:25:28,920 --> 00:25:32,880 Dzięki tej technice obraz jest ostry jak brzytwa. 355 00:25:35,480 --> 00:25:39,480 Kolejny element optycznej magii to interferometria. 356 00:25:39,560 --> 00:25:43,360 Trzeba wziąć dwa promienie z oddzielnych teleskopów i 357 00:25:43,440 --> 00:25:46,640 skierować je w jeden punkt, kontrolując jednocześnie 358 00:25:46,720 --> 00:25:49,320 względne przesunięcia pomiędzy falami świetlnymi. 359 00:25:49,400 --> 00:25:53,160 Jeżeli zrobimy to precyzyjnie, to w rezultacie te dwa teleskopy 360 00:25:53,240 --> 00:25:56,600 działają jakby były częścią jednego, wielkiego zwierciadła, 361 00:25:56,680 --> 00:25:59,920 tak wielkiego jak odległość między nimi. 362 00:25:59,960 --> 00:26:04,040 W rezultacie interferometria wyostrza obraz naszego teleskopu. 363 00:26:04,120 --> 00:26:07,600 Pozwala małym teleskopom ujrzeć detale, które w klasycznym przypadku 364 00:26:07,680 --> 00:26:12,440 byłyby widoczne dopiero przez znacznie większe teleskopy. 365 00:26:12,520 --> 00:26:15,600 Bliźniacze teleskopy Keck`a na Mauna Kea regularnie współpracują 366 00:26:15,680 --> 00:26:17,520 jako interferometr. 367 00:26:17,600 --> 00:26:21,440 W przypadku VLT, wszystkie cztery teleskopy mogą pracować wspólnie. 368 00:26:21,520 --> 00:26:24,760 Co więcej, kilka mniejszych, dodatkowych teleskopów może 369 00:26:24,840 --> 00:26:28,880 się do nich przyłączyć, aby jeszcze bardziej wyostrzyć obraz nieba. 370 00:26:29,840 --> 00:26:33,400 Na całym ziemskim globie możemy spotkać inne, wielkie teleskopy. 371 00:26:33,480 --> 00:26:37,480 Subaru i Gemini North na Mauna Kea. 372 00:26:37,560 --> 00:26:42,240 Teleskopy Gemini South i Magellan w Chile. 373 00:26:42,320 --> 00:26:46,280 The Large Binocular Telescope w Arizonie. 374 00:26:48,200 --> 00:26:50,800 Zostały one zbudowane w najbardziej odpowiednich miejscach. 375 00:26:50,840 --> 00:26:53,720 Tam gdzie wysoko i sucho, przejrzyście i ciemno. 376 00:26:53,840 --> 00:26:56,640 Ich oczy są wielkości pływackich basenów. 377 00:26:56,760 --> 00:27:00,400 Wszystkie wyposażone w optykę adaptatywną, aby wyeliminować 378 00:27:00,440 --> 00:27:02,080 efekty rozmycia obrazu przez atmosferę. 379 00:27:02,200 --> 00:27:05,960 Dzięki interferometrii mogą osiągnąć 380 00:27:06,040 --> 00:27:08,640 nadzwyczajną rozdzielczość. 381 00:27:09,680 --> 00:27:11,800 Oto co nam ukazują. 382 00:27:11,920 --> 00:27:13,400 Planety. 383 00:27:16,600 --> 00:27:18,240 Mgławice. 384 00:27:19,360 --> 00:27:23,960 Rzeczywiste rozmiary oraz zdeformowane kształty niektórych gwiazd. 385 00:27:23,960 --> 00:27:27,160 Zimną planetę obiegającą brązowego karła. 386 00:27:27,200 --> 00:27:31,480 I gwiazdy olbrzymy krążące wokół centrum Drogi Mlecznej 387 00:27:31,600 --> 00:27:36,720 kierowane grawitacją supermasywnej czarnej dziury. 388 00:27:36,840 --> 00:27:40,400 Od czasów Galileusza pokonaliśmy spory kawałek drogi. 389 00:27:40,000 --> 00:27:44,760 4. Od srebra do krzemu 390 00:27:45,840 --> 00:27:49,000 400 lat temu, gdy Galileo Galilei chciał pokazać innym to, co 391 00:27:49,120 --> 00:27:53,000 zobaczył przez swój teleskop, musiał sporządzić odpowiednie szkice. 392 00:27:53,120 --> 00:27:56,240 Pokryte bliznami oblicze Księżyca. 393 00:27:56,360 --> 00:28:00,400 Taniec satelitów Jowisza. 394 00:28:00,520 --> 00:28:02,160 Plamy słoneczne. 395 00:28:02,280 --> 00:28:04,160 Czy gwiazdy w Orionie. 396 00:28:04,280 --> 00:28:06,720 Swoje szkice zebrał i wydał w małej książeczce 397 00:28:06,760 --> 00:28:08,400 zatytułowanej "Gwiezdny Zwiastun". 398 00:28:08,440 --> 00:28:10,800 Był to jedyny sposób, w jaki mógł podzielić się z innymi 399 00:28:10,920 --> 00:28:12,400 swoimi odkryciami. 400 00:28:12,440 --> 00:28:16,640 Przez ponad dwa stulecia astronomowie musieli być również artystami. 401 00:28:16,760 --> 00:28:19,000 Zerkając przez okulary teleskopów, wykonywali szczegółowe 402 00:28:19,120 --> 00:28:20,960 szkice tego, co widzieli. 403 00:28:21,040 --> 00:28:23,080 Surowy krajobraz Księżyca. 404 00:28:23,200 --> 00:28:25,960 Burze w atmosferze Jowisza. 405 00:28:26,040 --> 00:28:29,000 Subtelne wstęgi gazu w odległych mgławicach. 406 00:28:29,120 --> 00:28:32,320 Lecz czasami dokonywali nadinterpretacji tego, co widzieli. 407 00:28:32,440 --> 00:28:36,560 Ciemne, podłużne linie na powierzchni Marsa były uznawane za kanały 408 00:28:36,680 --> 00:28:39,880 sugerujące istnienie rozumnego życia na powierzchni Czerwonej Planety. 409 00:28:39,960 --> 00:28:43,480 Obecnie wiemy, że kanały te były jedynie optycznym złudzeniem. 410 00:28:43,600 --> 00:28:47,160 To co naprawdę było potrzebne astronomom to obiektywny sposób utrwalenia 411 00:28:47,280 --> 00:28:51,480 światła zebranego przez teleskopy z pominięciem subiektywnej oceny 412 00:28:51,520 --> 00:28:54,480 podczas wykonywania szkiców. 413 00:28:54,600 --> 00:28:57,400 Z pomocą przyszła fotografia. 414 00:28:58,760 --> 00:29:01,160 Pierwszy dagerotyp Księżyca. 415 00:29:01,200 --> 00:29:03,880 Wykonał go w 1840 roku Henry Draper. 416 00:29:03,920 --> 00:29:07,240 Wynalazek fotografii liczył mniej niż 15 lat, 417 00:29:07,360 --> 00:29:10,880 a astronomowie już uznali jej rewolucyjne możliwości. 418 00:29:10,920 --> 00:29:13,080 Jak zatem działa fotografia? 419 00:29:13,120 --> 00:29:17,160 Światłoczuła emulsja fotograficzna zawiera 420 00:29:17,280 --> 00:29:19,400 maleńkie ziarna halogenku srebra. 421 00:29:19,440 --> 00:29:22,160 Wystawione na działanie światła ciemnieją. 422 00:29:22,200 --> 00:29:24,800 W rezultacie otrzymujemy negatyw obrazu nieba 423 00:29:24,920 --> 00:29:28,080 z ciemnymi gwiazdami na jasnym tle. 424 00:29:28,200 --> 00:29:31,560 Lecz prawdziwym atutem było to, że klisza fotograficzna mogła być 425 00:29:31,680 --> 00:29:33,960 eksponowowana przez wiele godzin. 426 00:29:34,040 --> 00:29:36,720 Gdy gołym okiem spoglądamy na nocne niebo, 427 00:29:36,760 --> 00:29:39,640 i już oswoimy się z ciemnością, nie możemy zobaczyć większej liczby gwiazd 428 00:29:39,680 --> 00:29:42,320 wpatrując się dłużej w niebo. 429 00:29:42,440 --> 00:29:45,240 Umożliwia to jednak klisza fotograficzna. 430 00:29:45,360 --> 00:29:48,480 Możemy naświetlać ją przez wiele godzin. 431 00:29:48,600 --> 00:29:52,880 Zatem dłuższe ekspozycje ujawniają więcej gwiazd. 432 00:29:52,920 --> 00:29:54,160 I więcej. 433 00:29:54,200 --> 00:29:55,240 I więcej. 434 00:29:55,360 --> 00:29:57,320 I jeszcze kilka. 435 00:29:58,360 --> 00:30:02,000 W latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku teleskop Schmidta w obserwatorium Palomar 436 00:30:02,120 --> 00:30:05,160 fotografował całe północne niebo. 437 00:30:05,280 --> 00:30:10,080 Prawie 2000 fotograficznych płyt, każda naświetlana przez prawie godzinę. 438 00:30:10,120 --> 00:30:12,960 Ukryte skarby ujrzały światło dzienne. 439 00:30:12,960 --> 00:30:17,080 Fotografia zmieniła astronomię obserwacyjną w prawdziwą naukę. 440 00:30:17,200 --> 00:30:21,480 Obiektywną, mierzalną i powtarzalną. 441 00:30:21,600 --> 00:30:23,240 Lecz srebro było "powolne". 442 00:30:23,280 --> 00:30:25,480 Wymagało cierpliwości. 443 00:30:27,120 --> 00:30:29,880 Rewolucja cyfrowa zmieniła to wszystko. 444 00:30:29,920 --> 00:30:31,640 Krzem zastąpił srebro. 445 00:30:31,760 --> 00:30:34,480 Piksele zastąpiły ziarna. 446 00:30:36,360 --> 00:30:40,000 Nawet amatorskie aparaty nie używają już filmów fotograficznych. 447 00:30:40,120 --> 00:30:43,560 Zamiast tego obrazy są rejestrowane na światłoczułych chipach: 448 00:30:43,600 --> 00:30:47,800 tak zwanych "charge coupled device" czyli krótko CCD. 449 00:30:47,920 --> 00:30:51,560 Profesjonalne kamery CCD są wyjątkowo wydajne. 450 00:30:51,680 --> 00:30:54,640 Aby były jeszcze bardziej czułe, są schładzane 451 00:30:54,680 --> 00:30:57,960 przy użyciu ciekłego azotu. 452 00:30:58,040 --> 00:31:00,720 Rejestrowany jest prawie każdy foton. 453 00:31:00,760 --> 00:31:05,640 W rezultacie, czasy ekspozycji mogą być znacznie krótsze. 454 00:31:05,760 --> 00:31:09,480 To co przegląd nieba w Obserwatorium Palomar uzyskiwał w ciągu godziny 455 00:31:09,600 --> 00:31:13,160 kamera CCD uzyskuje w ciągu zaledwie kilku minut. 456 00:31:13,200 --> 00:31:15,560 Użycie małego teleskopu. 457 00:31:15,600 --> 00:31:18,080 Krzemowa rewolucja jeszcze się nie zakończyła. 458 00:31:18,200 --> 00:31:21,080 Astronomowie zbudowali ogromne kamery CCD zawierające 459 00:31:21,200 --> 00:31:23,560 setki milionów pikseli. 460 00:31:23,600 --> 00:31:26,320 A będzie ich jeszcze więcej. 461 00:31:28,120 --> 00:31:32,560 Największą zaletą cyfrowego obrazu jest właśnie to, że jest on cyfrowy. 462 00:31:32,600 --> 00:31:35,800 Wszystkie obrazy są gotowe do opracowywania na komputerach. 463 00:31:35,840 --> 00:31:38,800 Astronomowie używają specjalnych programów do przetwarzania 464 00:31:38,840 --> 00:31:40,880 obserwacji nocnego nieba. 465 00:31:40,880 --> 00:31:45,080 Wyostrzanie lub wzmacnianie kontrastu ujawnia najmniejsze szczegóły 466 00:31:45,200 --> 00:31:47,640 mgławic i galaktyk. 467 00:31:47,760 --> 00:31:51,240 Kolorowe kodowanie wzmacnia i ujawnia struktury, które 468 00:31:51,280 --> 00:31:53,640 w innym wypadku byłyby trudne do zauważenia. 469 00:31:53,680 --> 00:31:57,880 Co więcej, zestawiając wielokrotne obrazy tego samego obiektu, 470 00:31:57,920 --> 00:32:00,400 wykonane przez różnokolorowe filtry, możemy 471 00:32:00,520 --> 00:32:04,320 otrzymać niesamowite kompozycje, które zacierają granicę 472 00:32:04,440 --> 00:32:06,720 pomiędzy nauką a sztuką. 473 00:32:06,840 --> 00:32:09,880 My również możemy zyskać dzięki cyfrowej astronomii. 474 00:32:09,960 --> 00:32:13,960 Jeszcze nigdy w historii nie było tak łatwo zachwycać się 475 00:32:13,960 --> 00:32:15,800 cudownymi widokami Kosmosu. 476 00:32:15,920 --> 00:32:20,080 Obrazy Wszechświata są na kliknięcie myszy. 477 00:32:20,680 --> 00:32:24,160 Automatyczne teleskopy, zaopatrzone w czułe elektroniczne detektory 478 00:32:24,280 --> 00:32:27,800 właśnie w tej chwili przeczesują niebo. 479 00:32:27,920 --> 00:32:30,880 Teleskop Sloan w Nowym Meksyku sfotografował 480 00:32:30,960 --> 00:32:34,000 i skatalogował ponad sto milionów obiektów kosmicznych, 481 00:32:34,120 --> 00:32:38,160 zmierzył odległość do milionów galaktyk oraz odkrył 482 00:32:38,280 --> 00:32:41,480 dziesiątki tysięcy nowych kwazarów. 483 00:32:41,520 --> 00:32:44,000 Jednak jeden przegląd to za mało. 484 00:32:44,120 --> 00:32:47,400 Wszechświat to nieustannie zmieniający się obiekt 485 00:32:47,520 --> 00:32:51,240 Lodowe komety przychodzą i odchodzą, pozostawiając na swej drodze 486 00:32:51,280 --> 00:32:53,640 rozproszone okruchy. 487 00:32:53,760 --> 00:32:56,720 Asteroidy przelatują. 488 00:32:56,840 --> 00:33:00,560 Odlegle planety obiegają swe macierzyste słońca, 489 00:33:00,680 --> 00:33:02,880 przesłaniając okresowo część ich światła. 490 00:33:02,960 --> 00:33:08,800 Supernowe wybuchają, podczas gdy w innych miejscach rodzą się nowe gwiazdy. 491 00:33:08,840 --> 00:33:17,960 Pulsary błyskają, wybuchy promieniowania gamma detonują czarne dziury akreują. 492 00:33:18,040 --> 00:33:21,720 Aby śledzić tę wielką grę natury astronomowie 493 00:33:21,840 --> 00:33:25,240 chcieliby dokonywać przeglądów całego nieba każdego roku. 494 00:33:25,360 --> 00:33:26,840 Każdego miesiąca. 495 00:33:26,920 --> 00:33:28,640 A może dwa razy na tydzień. 496 00:33:28,680 --> 00:33:33,800 Jest to ambitnym celem teleskopu "Large Synoptic Survey". 497 00:33:33,920 --> 00:33:39,400 Gdy zostanie ukończony w 2015 r., jego 3-gigapikselowa kamera otworzy 498 00:33:39,440 --> 00:33:42,080 internetowe okno na Wszechświat. 499 00:33:42,200 --> 00:33:45,960 Wyprzedzając marzenia astronomów, ten zwierciadlany teleskop 500 00:33:46,040 --> 00:33:51,080 będzie co trzy noce fotografował prawie całe niebo. 501 00:33:56,000 --> 00:34:00,760 5. Zobaczyć niewidzialne 502 00:34:02,360 --> 00:34:05,080 Kiedy delektujemy się ulubioną symfonią, nasze uszy odbierają 503 00:34:05,160 --> 00:34:08,800 fale akustyczne z bardzo szerokiego przedziału częstotliwości 504 00:34:08,920 --> 00:34:12,120 od najgłębszych basów do najwyższych tonów. 505 00:34:12,200 --> 00:34:14,960 A wyobraźmy sobie, że możemy usłyszeć jedynie bardzo wąski 506 00:34:15,360 --> 00:34:16,920 zakres częstotliwości. 507 00:34:16,960 --> 00:34:19,520 To nie ta sama muzyka! To wcale nie jest muzyka! 508 00:34:19,600 --> 00:34:23,000 W podobnej sytuacji są astronomowie. 509 00:34:23,080 --> 00:34:26,160 Nasze oczy widzą bardzo wąskie pasmo fal elektromagnetycznych 510 00:34:26,240 --> 00:34:29,000 światło widzialne, tzw. zakres optyczny. 511 00:34:29,080 --> 00:34:31,560 Jesteśmy całkowicie ślepi w innych częstotliwościach 512 00:34:31,640 --> 00:34:33,600 promieniowania elektromagnetycznego. 513 00:34:33,680 --> 00:34:36,640 A przecież we Wszechświecie są obiekty, które promieniują 514 00:34:36,720 --> 00:34:39,960 we wszystkich dziedzinach widma elektromagnetycznego. 515 00:34:40,040 --> 00:34:43,760 Na przykład, około 1930 roku przypadkowo odkryto, 516 00:34:43,840 --> 00:34:47,240 że z kosmicznych głębin dochodzą do nas fale radiowe. 517 00:34:47,320 --> 00:34:49,960 Niektóre mają częstotliwości takie same jak ulubione 518 00:34:50,040 --> 00:34:53,160 radiostacje, ale sygnał jest dużo słabszy i 519 00:34:53,240 --> 00:34:55,280 to tylko bezładne szumy. 520 00:34:56,520 --> 00:34:59,960 Do wysłuchania kosmicznej audycji potrzebny jest 521 00:35:00,040 --> 00:35:02,560 specjalny odbiornik - radioteleskop. 522 00:35:02,680 --> 00:35:06,960 Radioteleskopy najczęściej mają kształt czaszy 523 00:35:07,040 --> 00:35:10,080 podobny do głównych zwierciadeł teleskopów optycznych. 524 00:35:10,200 --> 00:35:14,400 Ponieważ fale radiowe są dużo dłuższe od widzialnych 525 00:35:14,440 --> 00:35:17,240 powierzchnia talerza nie musi być równie gładka 526 00:35:17,360 --> 00:35:19,000 jak powierzchnia zwierciadła. 527 00:35:19,120 --> 00:35:21,640 To dlatego znacznie łatwiej jest zbudować 528 00:35:21,680 --> 00:35:26,800 wielki radioteleskop niż duży teleskop optyczny. 529 00:35:26,840 --> 00:35:30,960 Także łatwiej jest skonstruować radiointerferometr. 530 00:35:30,960 --> 00:35:34,080 Aby zobaczyć jak najdrobniejsze detale w obrazie 531 00:35:34,120 --> 00:35:37,960 lepiej jest zsumować sygnały z dwóch oddzielnych teleskopów 532 00:35:38,040 --> 00:35:41,560 niż patrzeć przez jeden wielki teleskop. 533 00:35:41,600 --> 00:35:44,640 VLA (Very Large Array) w Nowym Meksyku, składa się 534 00:35:44,680 --> 00:35:49,720 z 27 oddzielnych anten, każda o średnicy 25 m. 535 00:35:49,760 --> 00:35:52,960 Każda antena może poruszać się indywidualnie, 536 00:35:53,040 --> 00:35:56,400 w najrozleglejszej konfiguracji powstaje wirtualna czasza 537 00:35:56,520 --> 00:36:00,800 działająca jak 36-kilometrowa antena. 538 00:36:00,920 --> 00:36:03,560 Jak więc wygląda radiowy Wszechświat? 539 00:36:03,680 --> 00:36:08,000 Zacznijmy od Słońca bardzo silnie świecącego radiowo. 540 00:36:08,120 --> 00:36:10,720 Centrum naszej Galaktyki również jest potężnym radioźródłem. 541 00:36:10,760 --> 00:36:12,400 Ale to nie wszystko. 542 00:36:12,520 --> 00:36:16,480 Pulsary, niezwykle gęste gwiazdy neutronowe, emitują 543 00:36:16,520 --> 00:36:18,640 bardzo wąską wiązkę promieniowania radiowego 544 00:36:18,680 --> 00:36:21,800 ponadto, wirują z olbrzymią prędkością, nawet kilkuset 545 00:36:21,840 --> 00:36:23,720 obrotów na sekundę. 546 00:36:23,760 --> 00:36:27,800 W efekcie pulsar przypomina latarnię morską 547 00:36:27,920 --> 00:36:31,320 a my widzimy regularnie powtarzające się 548 00:36:31,360 --> 00:36:34,320 krótkie impulsy radiowe. 549 00:36:34,440 --> 00:36:36,640 Stąd nazwa pulsar. 550 00:36:36,680 --> 00:36:39,320 Radioźródło zwane Cassiopea A jest 551 00:36:39,440 --> 00:36:43,640 pozostałością po supernowej, która wybuchła w XVII wieku. 552 00:36:43,680 --> 00:36:48,240 Centaurus A, Cygnus A i Virgo A to potężne galaktyki 553 00:36:48,280 --> 00:36:50,640 wysyłające ogromne ilości promieniowania radiowego. 554 00:36:50,680 --> 00:36:55,960 Źródłem energii tych galaktyk są masywne czarne dziury znajdujące się w ich centrach. 555 00:36:56,040 --> 00:37:00,000 Niektóre z radiogalaktyk i kwazarów są tak potężne, 556 00:37:00,120 --> 00:37:05,320 że ich sygnał można odebrać z odległości 10 mld lat świetlnych. 557 00:37:05,360 --> 00:37:08,880 A oto słabe, relatywnie krótkie fale radiowe 558 00:37:08,960 --> 00:37:11,320 wypełniające równomiernie cały Wszechświat. 559 00:37:11,360 --> 00:37:14,160 Nazwano je kosmicznym promieniowaniem tła, 560 00:37:14,200 --> 00:37:16,400 są echem Wielkiego Wybuchu, 561 00:37:16,440 --> 00:37:20,560 stygnącym śladem po niewyobrażalnie gorącym początku Wszechświata. 562 00:37:22,120 --> 00:37:26,400 Każdy zakres widma elektromagnetycznego zdradza inną historię. 563 00:37:26,440 --> 00:37:29,960 Odbierając fale milimetrowe i krótsze, astronomowie badają 564 00:37:29,960 --> 00:37:33,080 powstawanie galaktyk we wczesnym Wszechświecie, oraz 565 00:37:33,200 --> 00:37:37,240 pochodzenie gwiazd i planet w naszej Galaktyce. 566 00:37:37,280 --> 00:37:41,400 Jednak większość tych fal jest pochłaniana przez parę wodną w ziemskiej atmosferze. 567 00:37:41,520 --> 00:37:44,400 Aby je obserwować, trzeba umieścić teleskop wysoko, w suchym klimacie. 568 00:37:44,440 --> 00:37:47,320 Na przykład w Llano de Chajnantor. 569 00:37:47,440 --> 00:37:50,960 Na tym surrealistycznym płaskowyżu, położonym 5 km n.p.m. 570 00:37:50,960 --> 00:37:53,960 w północnym Chile powstaje ALMA: 571 00:37:54,040 --> 00:37:56,880 Atacama Large Millimeter Array. 572 00:37:56,920 --> 00:38:01,880 Po zakończeniu budowy, w 2014 r. ALMA będzie największym 573 00:38:01,920 --> 00:38:04,320 instrumentem astronomicznym jaki kiedykolwiek zbudowano. 574 00:38:04,840 --> 00:38:09,960 64 anteny, każda o wadze 100 ton, będą zgodnie współpracować. 575 00:38:09,960 --> 00:38:13,880 Potężne platformy mogą je rozsunąć na obszarze równie rozległym jak Londyn 576 00:38:13,960 --> 00:38:16,800 by ujrzeć najdrobniejsze detale, albo zsunąć je ciasno ku sobie 577 00:38:16,880 --> 00:38:19,000 dla uzyskania dużych obrazów słabych obiektów. 578 00:38:19,120 --> 00:38:23,240 Każde przesunięcie wymagać będzie milimetrowej precyzji. 579 00:38:24,680 --> 00:38:28,160 Wiele ciał niebieskich świeci w podczerwieni. 580 00:38:28,280 --> 00:38:31,960 Promieniowanie podczerwone odkryte przez W.Herschela, nazywane jest 581 00:38:32,040 --> 00:38:36,720 "promieniowaniem cieplnym" gdyż emitują je wszystkie rozgrzane ciała 582 00:38:36,760 --> 00:38:39,080 także człowiek. 583 00:38:41,840 --> 00:38:45,240 Promieniowanie podczerwone towarzyszy nam częściej niż myślimy. 584 00:38:45,360 --> 00:38:48,240 Podczerwień wykorzystywana jest między innymi 585 00:38:48,360 --> 00:38:51,160 w noktowizyjnych okularach i kamerach. 586 00:38:51,280 --> 00:38:55,160 By zarejestrować słabą podczerwoną poświatę odległych obiektów, astronomowie 587 00:38:55,280 --> 00:38:58,960 potrzebują bardzo czułych detektorów, schłodzonych do temperatury kilku stopni 588 00:38:59,040 --> 00:39:04,000 powyżej zera absolutnego, aby wyeliminować promieniowanie cieplne odbiornika. 589 00:39:06,920 --> 00:39:11,720 Większość wielkich teleskopów optycznych wyposażona jest w kamery podczerwieni. 590 00:39:11,760 --> 00:39:15,320 Pozwalają one zajrzeć poprzez obłoki pyłu kosmicznego, skrywające wewnątrz 591 00:39:15,440 --> 00:39:20,240 nowopowstałe gwiazdy, niewidzialne w zakresie optycznym. 592 00:39:20,280 --> 00:39:25,080 Przyjrzyjmy się obrazowi optycznemu słynnego "żłobka" w Orionie. 593 00:39:25,200 --> 00:39:27,400 Jakże inaczej widać go oczami 594 00:39:27,520 --> 00:39:30,080 podczerwonej kamery! 595 00:39:30,200 --> 00:39:33,320 Obserwacje w podczerwieni są niezwykle cenne przy badaniu 596 00:39:33,360 --> 00:39:35,960 najdalszych galaktyk. 597 00:39:35,960 --> 00:39:41,000 Nowopowstałe gwiazdy w młodych galaktykach silnie świecą w ultrafiolecie. 598 00:39:41,120 --> 00:39:45,000 Ich światło zanim dotrze do Ziemi musi podróżować miliardy lat 599 00:39:45,120 --> 00:39:46,640 poprzez rozszerzający się Wszechświat. 600 00:39:46,760 --> 00:39:50,560 Ekspansja rozciąga fale świetlne, tak więc zanim dotrą one do nas 601 00:39:50,600 --> 00:39:55,240 mają długość z zakresu bliskiej podczerwieni. 602 00:39:56,600 --> 00:40:00,240 Ten stylowy instrument to teleskop MAGIC na wyspie La Palma. 603 00:40:00,360 --> 00:40:02,960 Poszukuje on na niebie kosmicznego promieniowania gamma 604 00:40:02,960 --> 00:40:06,800 najbardziej energetycznego promieniowania istniejącego w naturze. 605 00:40:08,360 --> 00:40:10,960 Szczęśliwie dla nas, śmiercionośne promieniowanie gamma 606 00:40:10,960 --> 00:40:12,320 jest unieszkodliwiane w ziemskiej atmosferze. 607 00:40:12,360 --> 00:40:16,000 Zostają jednak ślady, które mogą być badane przez astronomów. 608 00:40:16,120 --> 00:40:19,000 Docierając do atmosfery, kwanty gamma powodują powstanie 609 00:40:19,120 --> 00:40:20,640 obfitych kaskad mniej energetycznych cząstek. 610 00:40:20,760 --> 00:40:25,320 Te z kolei wywołują słabą poświatę, którą rejestruje MAGIC. 611 00:40:26,920 --> 00:40:30,640 A oto instrument Pierre Auger w Argentynie. 612 00:40:30,680 --> 00:40:33,080 W niczym nie przypomina on teleskopu. 613 00:40:33,120 --> 00:40:38,960 Pierre Auger składa się z 1600 detektorów, zajmujących 614 00:40:38,960 --> 00:40:40,240 powierzchnię ponad 3000 km kwadratowych. 615 00:40:40,360 --> 00:40:44,560 Jego detektory wychwytują cząstki promieniowania kosmicznego 616 00:40:44,600 --> 00:40:46,480 pochodzące z odległych supernowych i czarnych dziur. 617 00:40:47,680 --> 00:40:52,400 A co z detektorami neutrin, budowanymi głęboko w kopalniach, 618 00:40:52,520 --> 00:40:55,720 pod powierzchnią oceanów, w lodach Antarktydy ?. 619 00:40:55,840 --> 00:40:57,880 Można je nazwać teleskopami? 620 00:40:57,960 --> 00:40:59,400 Dlaczego nie? 621 00:40:59,520 --> 00:41:03,800 Przecież obserwują one Wszechświat, chociaż nie czerpią danych 622 00:41:03,840 --> 00:41:06,080 z widma elektromagnetycznego. 623 00:41:06,120 --> 00:41:09,880 Neutrina to nieuchwytne cząstki produkowane wewnątrz Słońca 624 00:41:09,960 --> 00:41:12,240 i podczas wybuchów supernowych. 625 00:41:12,360 --> 00:41:15,800 Powstawały także podczas Wielkiego Wybuchu. 626 00:41:15,920 --> 00:41:20,640 Neutrina mogą przenikać przez zwykłą materię poruszając się z prędkością 627 00:41:20,680 --> 00:41:25,640 bliską prędkości światła. Nie mają ładunku elektrycznego. 628 00:41:25,760 --> 00:41:30,240 Choć są niezwykle trudne do badania, występują w wielkiej obfitości. 629 00:41:30,280 --> 00:41:34,160 W każdej sekundzie przez każdego z nas przenika 630 00:41:34,200 --> 00:41:36,560 ponad 50 mld elektronowych neutrin ze Słońca. 631 00:41:36,680 --> 00:41:40,800 Astronomowie i fizycy połączyli siły, by zbudować 632 00:41:40,920 --> 00:41:42,640 detektor fal grawitacyjnych. 633 00:41:42,680 --> 00:41:46,640 Ten "teleskop" ani nie obserwuje promieniowania, ani nie łapie cząstek. 634 00:41:46,680 --> 00:41:51,240 Zamiast tego mierzy on drobne zmarszczki w strukturze czasoprzestrzeni – 635 00:41:51,280 --> 00:41:56,960 - pomysł zaczerpnięty z ogólnej teorii względności Einsteina. 636 00:41:57,040 --> 00:42:01,160 Przy pomocy niesłychanie różnorodnych instrumentów, astronomowie 637 00:42:01,200 --> 00:42:06,960 ..spenetrowali całe widmo elektromagnetyczne, a nawet zapuścili się dalej. 638 00:42:07,040 --> 00:42:11,240 Jednak wielu obserwacji nie da się wykonać z powierzchni Ziemi. 639 00:42:11,280 --> 00:42:12,800 Rozwiązanie? 640 00:42:12,920 --> 00:42:15,240 Teleskop kosmiczny. 641 00:42:22,000 --> 00:42:26,560 6. Poza Ziemią 642 00:42:28,560 --> 00:42:30,400 Kosmiczny Teleskop Hubble'a. 643 00:42:30,480 --> 00:42:33,360 To najbardziej znany teleskop w historii. 644 00:42:33,440 --> 00:42:34,800 Jest ku temu powód. 645 00:42:34,880 --> 00:42:38,560 Teleskop Hubble'a zrewolucjonizował bardzo wiele dziedzin astronomii. 646 00:42:38,640 --> 00:42:42,040 Według obecnych standardów, obiektyw tego teleskopu jest raczej mały. 647 00:42:42,120 --> 00:42:45,040 Mierzy on jedynie 2.4 metra średnicy 648 00:42:45,120 --> 00:42:48,640 Lecz śmiało rzec można, że jest poza światem 649 00:42:48,720 --> 00:42:52,360 Wysoko ponad zaniekształcającą widok atmosferą, posiada on możliwość 650 00:42:52,440 --> 00:42:54,600 niebywale wyraźnego spojrzenia na Wszechświat. 651 00:42:54,680 --> 00:42:59,360 A co więcej, Teleskop Hubble'a może dostrzec ultrafiolet i promieniowanie w bliskiej podczerwieni. 652 00:42:59,440 --> 00:43:02,480 Ten rodzaj promieniowania nie może być obserwowany przez naziemne teleskopy 653 00:43:02,560 --> 00:43:05,880 jest bowiem pochłaniany przez atmosferę. 654 00:43:05,960 --> 00:43:09,880 Kamery i spektrografy, zajmujące tyle samo miejsca co sam teleskop 655 00:43:09,960 --> 00:43:14,600 odbierają i analizują światło z najodleglejszych krańców Kosmosu. 656 00:43:14,680 --> 00:43:19,320 Tak jak każdy teleskop naziemny teleskop Hubble'a jest co jakiś czas usprawniany. 657 00:43:19,400 --> 00:43:22,760 Astronauci wychodzą w przestrzeń kosmiczną, by serwisować teleskop. 658 00:43:22,840 --> 00:43:24,440 Naprawiają zepsute części. 659 00:43:24,520 --> 00:43:27,000 A starsze instrumenty wymieniają na nowsze, 660 00:43:27,080 --> 00:43:29,800 wykonane w nowoczesnej technologii. 661 00:43:29,880 --> 00:43:33,280 Teleskop Hubble'a przyczynił się do wzrostu znaczenia astronomii obserwacyjnej. 662 00:43:33,360 --> 00:43:37,240 Zmienił nasze spojrzenie oraz rozumienie Kosmosu. 663 00:43:39,840 --> 00:43:44,800 Teleskop Hubble'a obserwował zmiany pór roku na Marsie 664 00:43:45,920 --> 00:43:48,800 upadek komety na Jowisza 665 00:43:50,520 --> 00:43:53,880 krawędzie pierścieni Saturna 666 00:43:56,920 --> 00:44:00,400 a nawet powierzchnię malutkiego Plutona. 667 00:44:00,480 --> 00:44:06,320 Ujawnił on cykl życiowy gwiazd, od ich narodzin i lat niemowlęcych w kosmicznych żłobkach 668 00:44:06,600 --> 00:44:12,560 wypełnionych obłokami gazu i pyłu, aż do końcowego pożegnania: 669 00:44:12,640 --> 00:44:17,800 jako delikatne mgławice, powoli wydmuchiwane w przestrzeń przez umierające gwiazdy 670 00:44:17,920 --> 00:44:24,960 lub jako gigantyczne eksplozje, których siła zaćmiewa blask macierzystej galaktyki. 671 00:44:25,040 --> 00:44:28,960 Głęboko w Mgławicy Oriona, Teleskop Hubble'a dostrzegł też narodziny nowych 672 00:44:29,040 --> 00:44:34,080 układów planetarnych: pyłowe dyski wokół młodych gwiazd, które wkrótce mogą 673 00:44:34,120 --> 00:44:36,080 zmienić się w planety. 674 00:44:36,200 --> 00:44:40,320 Teleskop Kosmiczny badał tysiące poszczególnych gwiazd tworzących wielkie gromady 675 00:44:40,440 --> 00:44:45,960 kuliste, najstarsze rodziny gwiezdne we Wszechświecie. 676 00:44:46,040 --> 00:44:48,320 Oczywiście badał on także galaktyki. 677 00:44:48,440 --> 00:44:51,960 Nigdy przedtem astronomowie nie mieli okazji ujrzeć tylu detali. 678 00:44:51,960 --> 00:44:58,800 Majestatyczne spirale, pyłowe ścieżki, gwałtowne zderzenia. 679 00:45:01,040 --> 00:45:05,480 Niezwykle długie ekspozycje zupełnie ciemnych obszarów nieba odsłoniły 680 00:45:05,520 --> 00:45:10,080 obraz tysięcy odległych galaktyk, odległych o miliardy lat świetlnych od nas. 681 00:45:10,120 --> 00:45:13,960 Fotony zostały wyemitowane z tych obiektów, gdy Wszechświat był jeszcze bardzo młody. 682 00:45:14,040 --> 00:45:18,400 Niosą one informację z przeszłości 683 00:45:18,440 --> 00:45:21,560 o wiecznie ewoluującym Kosmosie. 684 00:45:22,200 --> 00:45:24,880 Teleskop Hubble'a nie jest jedynym teleskopem w przestrzeni kosmicznej. 685 00:45:24,920 --> 00:45:29,800 Znajduje się tam też Teleskop Kosmiczny Spitzer'a, wysłany przez NASA w sierpniu 2003. 686 00:45:29,920 --> 00:45:33,720 Jest on odpowiednikiem Teleskopu Hubble'a pracującym w zakresie podczerwieni. 687 00:45:33,760 --> 00:45:37,960 Spitzer ma zwierciadło o średnicy zaledwie 85 centymetrów. 688 00:45:37,960 --> 00:45:41,080 Teleskp ukryty jest za osłoną, która ma chronić go przed ciepłem 689 00:45:41,200 --> 00:45:42,480 promieni słonecznych. 690 00:45:42,520 --> 00:45:47,160 Jego detektory umieszczone są w specjalnym zbiorniku chłodzonym ciekłym helem. 691 00:45:47,200 --> 00:45:50,080 Detektory te mają zatem stale temperaturę zaledwie kilku stopni 692 00:45:50,200 --> 00:45:51,800 powyżej zera bezwzględnego. 693 00:45:51,920 --> 00:45:55,560 To sprawia, że są one niezwykle czułe. 694 00:45:55,680 --> 00:45:58,720 Spitzer odsłania przed nami zapylone oblicze Wszechświata. 695 00:45:58,760 --> 00:46:02,560 Ciemne, nieprzejrzyste obłoki pyłu zaczynają świecić w podczerwieni, gdy zostaną ogrzane 696 00:46:02,680 --> 00:46:04,560 przez pobliskie gwiazdy. 697 00:46:04,600 --> 00:46:08,720 Fale uderzeniowe od zderzających się galaktyk zmiatają pył tworząc pierścienie 698 00:46:08,760 --> 00:46:13,480 i obszary zagęszczeń, które stają się miejscami narodzin gwiazd. 699 00:46:15,520 --> 00:46:19,080 Pył produkowany jest także przez umierające gwiazdy. 700 00:46:19,200 --> 00:46:23,080 Spitzer odkrył, że mgławice planetarne i pozostałości po supernowych zawierają 701 00:46:23,200 --> 00:46:28,320 wiele pyłu, najbardziej pierwotnego budulca dla pokoleń przyszłych planet. 702 00:46:28,440 --> 00:46:32,080 Inne obszary podczerwieni pozwalają teleskopowi Spitzer spojrzeć poprzez 703 00:46:32,200 --> 00:46:37,720 pyłowe obłoki, odkrywając dla wzroku gwiazdy ukryte w ich ciemnych wnętrzach. 704 00:46:37,840 --> 00:46:40,960 Na koniec, spektrografy teleskopów kosmicznych zaobserwowały także 705 00:46:40,960 --> 00:46:44,880 atmosfery odległych planet pozasłonecznych, gazowych olbrzymów przypominających Jowisza 706 00:46:44,920 --> 00:46:48,880 obiegających swe macierzyste gwiazdy z okresem zaledwie kilku dni. 707 00:46:50,680 --> 00:46:52,880 A co z promieniowaniem X i gamma? 708 00:46:52,920 --> 00:46:55,560 Cóż, ten rodzaj promieniowania jest całkowicie pochłaniany przez ziemską atmosferę. 709 00:46:55,680 --> 00:46:59,160 Bez teleskopów na orbicie, astronomowie byliby zupełnie ślepi 710 00:46:59,200 --> 00:47:02,080 na te niezwykle wysokoenergetyczne zakresy promieniowania. 711 00:47:03,680 --> 00:47:07,080 Teleskopy kosmiczne działające w zakresie X i gamma ukazują gorący 712 00:47:07,120 --> 00:47:11,800 energetyczny i gwałtowny Wszechświat gromad galaktyk i czarnych dziur 713 00:47:11,840 --> 00:47:16,080 wybuchów supernowych i zderzeń galaktyk. 714 00:47:18,760 --> 00:47:20,840 Budowa takich teleskopów jest bardzo trudna. 715 00:47:20,920 --> 00:47:24,440 Zwykłe zwierciadło nie odbije tak wysokoenergetycznych fotonów, przelecą one przez nie. 716 00:47:24,520 --> 00:47:29,680 Promienie X mogą być skupione przez specjalne pierścienie zwierciadeł wykonanych z czystego złota. 717 00:47:29,760 --> 00:47:33,120 Zaś promieniowanie gamma analizowane jest przez niezwykle zaawansowane detektory 718 00:47:33,200 --> 00:47:36,560 lub zgrupowane scyntylatory, w których powstają błyski światła 719 00:47:36,640 --> 00:47:39,680 pobudzane przez fotony promieniowania gamma. 720 00:47:40,960 --> 00:47:45,120 W latach 90tych, NASA posiadała na orbicie Obserwatorium Promieni Gamma - Compton. 721 00:47:45,200 --> 00:47:48,280 W tamtych czasach był to największy i najbardziej masywny 722 00:47:48,360 --> 00:47:49,880 satelita naukowy. 723 00:47:49,960 --> 00:47:53,120 Prawdziwe laboratorium naukowe działające w przestrzeni kosmicznej. 724 00:47:53,200 --> 00:47:56,480 W roku 2008 Compton został zastąpiony przez GLAST: 725 00:47:56,560 --> 00:48:00,520 Gamma Ray Large Area Space Telescope czyli Wielkopowierzchniowy Teleskop Kosmiczny Gamma. 726 00:48:00,600 --> 00:48:04,120 Będzie on badał obiekty w wysokoenergetycznym Wszechświecie, od ciemnej materii 727 00:48:04,200 --> 00:48:06,520 do pulsarów. 728 00:48:08,440 --> 00:48:12,360 W międzyczasie astronomowie dysponowali dwoma teleskopami X. 729 00:48:12,440 --> 00:48:17,400 Obserwatoria Chandra należące do NASA oraz XMM-Newton wysłane przez ESA 730 00:48:17,480 --> 00:48:21,480 badały najgorętsze miejsca we Wszechświecie. 731 00:48:23,960 --> 00:48:27,680 Tak właśnie wygląda Wszechświat widziany w promieniach X. 732 00:48:27,760 --> 00:48:32,160 Rozległe twory to obłoki gazu rozgrzanego do temperatury milionów stopni przez 733 00:48:32,240 --> 00:48:35,680 fale uderzeniowe wybuchających supernowych. 734 00:48:35,760 --> 00:48:39,960 Jasne, punktowe źródło to podwójna gwiazda rentgenowska: gwiazda neutronowa lub 735 00:48:39,960 --> 00:48:43,640 czarna dziura wysysająca materię z towarzyszącej jej zwykłej gwiazdy. 736 00:48:43,720 --> 00:48:47,280 Przepływający strumień gorącego gazu emituje promienie X. 737 00:48:47,360 --> 00:48:51,560 Teleskopy rentgenowskie odkrywają też supermasywne czarne dziury 738 00:48:51,640 --> 00:48:53,760 w jądrach odległych galaktyk. 739 00:48:53,840 --> 00:48:57,800 Materia spiralnie spływająca do centrum nagrzewa się i na krótko zanim zniknie 740 00:48:57,880 --> 00:49:02,160 opadając na czarną dziurę, zaczyna świecić w zakresie X. 741 00:49:02,240 --> 00:49:06,840 Gorący, ale niezwykle rozrzedzony gaz wypełnia przestrzeń pomiędzy galaktykami 742 00:49:06,920 --> 00:49:08,320 zgrupowanymi w gromady. 743 00:49:08,400 --> 00:49:12,240 Czasami ten międzygalaktyczny gaz jest zagęszczany i podgrzewany 744 00:49:12,320 --> 00:49:16,480 przez zderzające i zlewające się galaktyki w gromadzie. 745 00:49:16,560 --> 00:49:20,760 Jeszcze bardziej ekscytujące dla naukowców są rozbłyski gamma - najbardziej energetyczne 746 00:49:20,840 --> 00:49:22,600 zjawiska w całym znanym nam Wszechświecie. 747 00:49:22,680 --> 00:49:26,920 Są to katastroficzne eksplozje supermasywnych 748 00:49:26,960 --> 00:49:28,760 i szybko rotujących gwiazd. 749 00:49:28,840 --> 00:49:32,760 W czasie krótszym niż jedna sekunda emitują one więcej energii niż Słońce w czasie 750 00:49:32,840 --> 00:49:35,760 10 miliardów lat. 751 00:49:38,200 --> 00:49:42,160 Teleskopy Hubble, Spitzer, Chandra, XMM-Newton i GLAST 752 00:49:42,240 --> 00:49:44,600 są wielofunkcyjnymi instrumentami. 753 00:49:44,680 --> 00:49:47,640 Inne teleskopy są zdecydowanie mniejsze, a ich misje 754 00:49:47,720 --> 00:49:49,240 są dużo bardziej specjalistyczne. 755 00:49:49,320 --> 00:49:51,280 Dla przykładu COROT. 756 00:49:51,360 --> 00:49:54,880 Ten francuski satelita został poświęcony badaniom sejsmologii gwiazd 757 00:49:54,960 --> 00:49:56,880 oraz planet pozasłonecznych. 758 00:49:56,960 --> 00:50:01,240 Wysłany przez NASA satelita Swift to połączone obserwatoria: promieni X i gamma, 759 00:50:01,320 --> 00:50:05,720 których zadaniem jest badanie tajemniczych błysków gamma. 760 00:50:05,800 --> 00:50:10,160 A oto WMAP - Wilkinson Microwave Anisotropy Probe, czyli obserwatorium promieniowania tła. 761 00:50:10,240 --> 00:50:13,840 Jest w przestrzeni kosmicznej od kilku lat i stworzyło już mapę 762 00:50:13,920 --> 00:50:17,280 kosmicznego promieniowania tła o niespotykanej wcześniej rozdzielczości. 763 00:50:17,360 --> 00:50:21,200 WMAP dał kosmologom najwspanialsze obrazy jednego z najwcześniejszych okresów.. 764 00:50:21,280 --> 00:50:26,680 powstawania Wszechświata - obrazy sprzed ponad 13 miliardów lat. 765 00:50:26,760 --> 00:50:29,640 Otwarcie granic kosmosu było jednym z najwspanialszych osiągnięć 766 00:50:29,720 --> 00:50:32,240 w historii teleskopów. 767 00:50:32,320 --> 00:50:34,760 Jeśli tak, to co dalej? 768 00:50:37,800 --> 00:50:40,680 7. Co dalej? 769 00:50:42,680 --> 00:50:45,480 W Arizonie odlano pierwsze zwierciadło dla 770 00:50:45,560 --> 00:50:47,400 Wielkiego Teleskopu Magellana. 771 00:50:47,480 --> 00:50:50,680 Ten olbrzymi instrument powstanie w obserwatorium Las Campanas 772 00:50:50,760 --> 00:50:52,360 w Chile. 773 00:50:52,440 --> 00:50:56,040 Jego siedem zwierciadeł, z których każde ma ponad 8 metrów średnicy 774 00:50:56,120 --> 00:50:59,200 zostanie ułożonych na kształt płatków wielkiego kwiatu. 775 00:50:59,280 --> 00:51:02,200 Razem będą one skupiać ponad czterokrotnie więcej światła 776 00:51:02,280 --> 00:51:05,799 niż największe pracujące obecnie teleskopy. 777 00:51:05,880 --> 00:51:10,240 Kalifornijski Teleskop 30-metrowy, planowany na rok 2015 778 00:51:10,320 --> 00:51:13,080 będzie większą wersją działającego obecnie teleskopu Keck. 779 00:51:13,160 --> 00:51:16,360 Setki pojedynczych segmentów złożą się na niezwykłe zwierciadło 780 00:51:16,440 --> 00:51:20,520 wielkie jak sześciopiętrowy budynek. 781 00:51:20,600 --> 00:51:25,320 W Europie planowany jest Europejski Skrajnie Wielki Teleskop. 782 00:51:25,799 --> 00:51:29,160 Jego zwierciadło o 42-metrowej średnicy będzie tak duże 783 00:51:29,240 --> 00:51:32,640 jak olimpijski basen - powierzchnią dwukrotnie przewyższy 784 00:51:32,720 --> 00:51:34,840 30-metrowy Kalifornijski Teleskop. 785 00:51:34,920 --> 00:51:39,400 Te giganty przyszłości, konstruowane dla obserwacji w podczerwieni 786 00:51:39,480 --> 00:51:44,160 zostaną wyposażone w niezwykle czułe odbiorniki oraz system optyki adaptatywnej. 787 00:51:44,240 --> 00:51:46,840 Będą w stanie dostrzec pierwsze pokolenie galaktyk 788 00:51:46,920 --> 00:51:50,120 oraz pierwsze gwiazdy w historii Wszechświata. 789 00:51:50,200 --> 00:51:53,120 Co więcej, pozwolą nam dostrzec pierwsze bezpośrednie obrazy 790 00:51:53,200 --> 00:51:56,160 planet w innych układach planetarnych. 791 00:51:56,240 --> 00:52:00,000 Cóż, dla radioastronomów 42 metry to łupinka orzecha. 792 00:52:00,080 --> 00:52:02,720 Łączą oni wiele małych teleskopów syntezując 793 00:52:02,799 --> 00:52:05,080 gigantyczny instrument obserwacyjny. 794 00:52:05,160 --> 00:52:08,799 LOFAR czyli interferometr niskich częstotliwości 795 00:52:08,880 --> 00:52:10,520 jest budowany właśnie w Holandii. 796 00:52:10,600 --> 00:52:15,840 Światłowody połączą 30 000 anten z centralnym superkomputerem. 797 00:52:15,920 --> 00:52:19,440 Układ nie posiada ruchomych elementów, jednak obserwacje będą prowadzone 798 00:52:19,520 --> 00:52:22,840 w ośmiu różnych kierunkach na niebie, jednocześnie. 799 00:52:22,920 --> 00:52:26,120 Technologia LOFAR prawdopodobnie znajdzie zastosowanie w planowanym 800 00:52:26,200 --> 00:52:28,600 SKA - Square Kilometre Array, który jest na absolutnym szczycie listy życzeń 801 00:52:28,680 --> 00:52:30,560 radioastronomów na świecie. 802 00:52:30,640 --> 00:52:34,640 Ten międzynarodowy interferometr zostanie wybudowany w Australii lub Południowej Afryce. 803 00:52:34,720 --> 00:52:38,560 Anteny o dużych średnicach oraz małe odbiorniki zostaną połączone, aby uzyskiwać 804 00:52:38,640 --> 00:52:42,920 niewiarygodnie szczegółowe obrazy radiowego nieba. 805 00:52:43,000 --> 00:52:46,720 Ponieważ całkowita powierzchnia zbierająca osiągnie kilometr kwadratowy 806 00:52:46,799 --> 00:52:50,440 będzie to najczulszy instrument do badań Kosmosu na falach radiowych 807 00:52:50,520 --> 00:52:52,920 jaki kiedykolwiek skonstruowano. 808 00:52:53,000 --> 00:52:58,040 Ewolucja galaktyk, potężne kwazary, pulsujące gwiazdy neutronowe 809 00:52:58,160 --> 00:53:01,799 żadne źródło fal radiowych nie schowa się przed szpiegującym okiem 810 00:53:01,880 --> 00:53:04,760 radiointerferometru SKA. 811 00:53:04,799 --> 00:53:08,280 Ten instrument będzie prawdopodobnie zdolny odebrać też sygnały od 812 00:53:08,360 --> 00:53:11,840 pozaziemskich cywilizacji. 813 00:53:11,920 --> 00:53:15,160 A co będzie działo się w przestrzeni kosmicznej? 814 00:53:15,240 --> 00:53:19,040 Po piątej i ostatniej już misji serwisowej, Teleskop Kosmiczny Hubble'a 815 00:53:19,120 --> 00:53:24,480 będzie może pracował do roku 2013. 816 00:53:24,560 --> 00:53:28,720 W tym właśnie czasie wyniesiony zostanie na orbitę jego następca. 817 00:53:30,760 --> 00:53:34,720 Poznajcie Teleskop Kosmiczny Jamesa Webba, kosmiczne obserwatorium podczerwieni 818 00:53:34,799 --> 00:53:40,480 nazwane na cześć jednego z pierwszych pracowników NASA. 819 00:53:40,560 --> 00:53:44,840 Jego segmentowe zwierciadło o średnicy 6.5 metra 820 00:53:44,920 --> 00:53:48,480 wyglądające jak rozwinięty kwiat, będzie siedmiokrotnie bardziej czułe 821 00:53:48,560 --> 00:53:51,360 niż to w teleskopie Hubble'a. 822 00:53:51,440 --> 00:53:54,520 Wielkie osłony termiczne utrzymają optykę oraz nisko-temperaturowe urządzenia 823 00:53:54,600 --> 00:53:57,960 w ciągłym cieniu, pozwalając pracować 824 00:53:58,040 --> 00:54:03,000 w temperaturze minus 233 stopni Celsjusza. 825 00:54:04,200 --> 00:54:07,880 Teleskop Kosmiczny Jamesa Webba nie będzie krążył wokół Ziemi. 826 00:54:07,960 --> 00:54:11,640 Zostanie umieszczony 1.5 miliona kilometrów od naszej planety 827 00:54:11,720 --> 00:54:15,880 na dalekiej, wokółsłonecznej orbicie. 828 00:54:15,960 --> 00:54:19,080 pół wieku temu, teleskop Hale'a na górze Palomar 829 00:54:19,160 --> 00:54:20,960 był największym w historii. 830 00:54:21,000 --> 00:54:25,120 Teraz nawet większy od niego będzie orbitował w głębi przestrzeni kosmicznej. 831 00:54:25,160 --> 00:54:29,440 Możemy się tylko zastanawiać, jakich niebywałych odkryć dzięki niemu dokonamy. 832 00:54:29,520 --> 00:54:31,680 Bądźcie gotowi! 833 00:54:32,160 --> 00:54:34,880 W międzyczasie, kreatywni inżynierowie przedstawili najbardziej rewolucyjny projekt 834 00:54:34,960 --> 00:54:37,720 nowego teleskopu, jaki powstał w historii. 835 00:54:37,799 --> 00:54:42,040 Naukowcy z Kanady zbudowali teleskop zwany "teleskopem z ciekłym zwierciadłem". 836 00:54:42,120 --> 00:54:45,200 W tym rodzaju teleskopu obraz gwiazd odbijany jest nie przez 837 00:54:45,280 --> 00:54:49,360 klasyczne wklęsłe lustro lecz przez powierzchnię ciekłej rtęci 838 00:54:49,440 --> 00:54:52,600 wykrzywionej ruchem obrotowym zbiornika. 839 00:54:52,680 --> 00:54:56,360 Taka konstrukcja sprawia, że tym typem teleskopu możemy patrzeć jedynie dokładnie w górę, 840 00:54:56,440 --> 00:54:59,120 ale jego przewagą jest niezwykle tania konstrukcja 841 00:54:59,200 --> 00:55:01,360 i duża łatwość w budowie. 842 00:55:01,440 --> 00:55:04,440 Radioastronomowie chcieliby umieścić sieć małych anten podobną do LOFAR 843 00:55:04,520 --> 00:55:07,360 na powierzchni Księżyca, tak daleko jak tylko się da 844 00:55:07,440 --> 00:55:10,880 od ziemskich źródeł sztucznych sygnałów radiowych. 845 00:55:10,960 --> 00:55:13,520 Kto wie, być może pewnego dnia zbudowany zostanie nawet teleskop optyczny 846 00:55:13,600 --> 00:55:16,360 na drugiej stronie Księżyca. 847 00:55:16,440 --> 00:55:19,360 Także astronomowie rentgenowscy używając teleskopów kosmicznych 848 00:55:19,440 --> 00:55:21,960 mają nadzieję kolosalnie poprawić jakość swych obserwacji 849 00:55:22,040 --> 00:55:23,040 w przyszłości. 850 00:55:23,120 --> 00:55:25,720 Być może uda się im nawet uzyskać obraz brzegu 851 00:55:25,799 --> 00:55:27,760 czarnej dziury. 852 00:55:29,560 --> 00:55:32,560 Pewnego dnia, teleskopy pozwolą otrzymać odpowiedzi na najbardziej nurtujące ludzi pytanie: 853 00:55:32,640 --> 00:55:38,840 Czy jesteśmy samotni we Wszechświecie? 854 00:55:42,480 --> 00:55:45,800 Wiemy już, że istnieją inne układy planetarne. 855 00:55:45,920 --> 00:55:48,280 Oczekujemy też, że istnieją planety podobne do Ziemi 856 00:55:48,400 --> 00:55:50,200 z płynną wodą. 857 00:55:50,320 --> 00:55:51,200 Ale czy 858 00:55:51,320 --> 00:55:53,440 jest tam życie? 859 00:55:54,320 --> 00:55:58,120 Odnalezienie takich właśnie planet pozasłonecznych nie jest łatwe. 860 00:55:58,240 --> 00:56:00,680 Zazwyczaj są one ukryte przed astronomami w blasku 861 00:56:00,720 --> 00:56:03,960 światła swych macierzystych gwiazd. 862 00:56:04,920 --> 00:56:08,040 Interferometry wyniesione w pustkę przestrzeni kosmicznej mogą 863 00:56:08,160 --> 00:56:10,760 przynieść nowe odpowiedzi. 864 00:56:10,799 --> 00:56:13,520 W tym czasie NASA rozważa projekt zwany 865 00:56:13,560 --> 00:56:16,120 Terrestial Planet Finder - Poszukiwacz Planet Ziemiopodobnych. 866 00:56:16,240 --> 00:56:20,680 Także w Europie naukowcy są na etapie projektowania sieci Darwin. 867 00:56:20,799 --> 00:56:24,360 Sześć teleskopów okrążających Słońce w ścisłej konfiguracji. 868 00:56:24,480 --> 00:56:28,520 Odległości między składnikami będą kontrolowane laserowo z dokładnością do nanometra, 869 00:56:28,560 --> 00:56:32,200 co pozwoli uzyskać niewiarygodnie dużą zdolność rozdzielczą, dzięki czemu oddzielimy 870 00:56:32,240 --> 00:56:36,040 przeszkadzające obecnie światło centralnych gwiazd, 871 00:56:36,160 --> 00:56:39,800 i zobaczymy ziemiopodobne planety orbitujące wokół innych słońc. 872 00:56:40,640 --> 00:56:44,880 Przyszli astronomowie będą badać światło odbite od atmosfer planet. 873 00:56:45,000 --> 00:56:49,960 Pozwoli to na spektroskopową analizę składu ich atmosfer. 874 00:56:50,000 --> 00:56:53,280 Kto wie, może w następnych 15 latach dostrzeżemy ślady 875 00:56:53,320 --> 00:56:55,600 tlenu, metanu, ozonu. 876 00:56:55,720 --> 00:56:58,800 Ślady świadczące o możliwości istnienia życia. 877 00:57:01,000 --> 00:57:03,520 Wszechświat jest pełen niespodzianek. 878 00:57:03,640 --> 00:57:05,960 Niebo nigdy nie przestaje frapować. 879 00:57:06,080 --> 00:57:08,960 Nie budzi zdziwienia fakt, że tysiące astronomów amatorów 880 00:57:09,000 --> 00:57:11,520 rozsianych po całym globie wychodzi każdej pogodnej nocy 881 00:57:11,640 --> 00:57:13,200 aby podziwiać Kosmos. 882 00:57:13,240 --> 00:57:15,520 Ich teleskopy są zdecydowanie doskonalsze niż ten, 883 00:57:15,640 --> 00:57:16,960 którego używał Galileusz. 884 00:57:17,000 --> 00:57:20,600 Robione dziś przez amatorów cyfrowe obrazy nieba przewyższają wykonywane 885 00:57:20,640 --> 00:57:23,760 przez profesjonalistów jeszcze kilkadziesiąt lat temu. 886 00:57:23,880 --> 00:57:27,200 Astronomiczne usiłowania zrozumienia Wszechświata i badania teleskopowe 887 00:57:27,240 --> 00:57:30,760 liczą sobie zaledwie 400 lat. 888 00:57:30,799 --> 00:57:35,040 Nadal istnieje ogrom niezbadanych obszarów. 889 00:57:35,560 --> 00:57:38,880 Przeszliśmy znaczą drogę, odkąd cztery wieki temu Galileusz 890 00:57:39,000 --> 00:57:42,200 zaczął badać i odkrywać swoim teleskopem Wszechświat. 891 00:57:42,240 --> 00:57:45,440 Dziś nadal obserwujemy Wszechświat używając teleskopów 892 00:57:45,480 --> 00:57:50,800 nie tylko z powierzchni Ziemi, lecz też z niezmierzonych obszarów przestrzeni kosmicznej. 893 00:57:50,920 --> 00:57:54,520 Ludzie dysponują ogromnym, zda się niewyczerpalnym zasobem 894 00:57:54,640 --> 00:57:57,680 pomysłowości i ciekawości. 895 00:57:57,799 --> 00:58:00,360 Dopiero zaczęliśmy zdobywać odpowiedzi na 896 00:58:00,400 --> 00:58:02,440 zadawane w wyobraźni pytania. 897 00:58:02,480 --> 00:58:05,120 Odkryliśmy ponad 300 planet krążących wokół innych gwiazd 898 00:58:05,160 --> 00:58:09,200 naszej Drogi Mlecznej i zaobserwowaliśmy organiczne molekuły na planetach 899 00:58:09,240 --> 00:58:12,760 towarzyszących bardzo odległym gwiazdom. 900 00:58:12,799 --> 00:58:17,440 Te niezwykłe odkrycia mogą wyglądać jak kres możliwości ludzkiej eksploracji 901 00:58:17,520 --> 00:58:21,520 jednak najciekawsze, bez wątpienia, dopiero nadejdzie. 902 00:58:21,640 --> 00:58:24,440 Ty także możesz przyłączyć się do odkrywców. 903 00:58:24,480 --> 00:58:29,200 Patrz i podziwiaj.