1 00:00:11,000 --> 00:00:13,000 Το βρίσκω 2 00:00:14,000 --> 00:00:15,000 Εντυπωσιακό 3 00:00:15,000 --> 00:00:18,000 Ναι, πολύ καλό και καλοφτιαγμένο 4 00:00:18,000 --> 00:00:22,000 Συγκινητικό, αλλά γελούσα και σε μερικά σημεία 5 00:00:41,000 --> 00:00:43,000 Επεισόδιο 74: Το Χαμπλ και το Ουράνιο Καρουσέλ 6 00:00:47,000 --> 00:00:50,000 Παρουσιάζει ο Δρ. Τζέι ή κατά κόσμον Δρ. Τζο Λίσκε 7 00:00:53,000 --> 00:00:54,000 Στη διάρκεια της ζωής του 8 00:00:55,000 --> 00:00:58,000 το Χαμπλ έχει εμπνεύσει νέες σκέψεις για το Σύμπαν 9 00:00:58,000 --> 00:01:05,000 και συνεισέφερε σε περισσότερα πεδία φυσικής και αστρονομίας απ' όσο μπορούσαμε να φανταστούμε. 10 00:01:06,000 --> 00:01:10,000 Όμως το Χαμπλ έχει γίνει επίσης σύμβολο ανακαλύψεων, 11 00:01:11,000 --> 00:01:14,000 ανθρώπινων επιτευγμάτων και πολιτισμού. 12 00:01:15,000 --> 00:01:20,000 Και έχει αποτελέσει έμπνευση καλλιτεχνικών έργων που εκτείνονται πέρα από την επιστήμη. 13 00:01:30,000 --> 00:01:32,000 Δημιουργίες τέχνης και ήχου. 14 00:01:33,000 --> 00:01:36,000 Δημιουργίες όπως το Ουράνιο Καρουσέλ του Τιμ Όττο Ροθ 15 00:01:37,000 --> 00:01:45,000 που εγκαινιάστηκε το Μάρτιο του 2014 στο τέταρτο συνέδριο για το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Χαμπλ στην Ακαδημία ντέι Λιντσέι στη Ρώμη. 16 00:01:47,000 --> 00:01:48,000 Ποιός είναι ο σκοπός του; 17 00:01:48,000 --> 00:01:54,000 Το βλέπεις να λάμπει, αλλά τελικά βλέπεις, ή ακούς, ότι υπάρχουν ήχοι που παράγονται. 18 00:01:55,000 --> 00:01:58,000 Τί κάνω λοιπόν; Μεταφράζω τη φυσική του φωτός 19 00:01:58,000 --> 00:02:00,000 σε ήχο. 20 00:02:04,000 --> 00:02:07,000 Έτσι φανταστείτε, αυτό είναι η απλή αρχή του Ουράνιου Καρουσέλ, 21 00:02:08,000 --> 00:02:11,000 ότι ακούτε τα άστρα, τους γαλαξίες. 22 00:02:13,000 --> 00:02:21,000 Ο Τιμ Όττο Ροθ έχει χρησιμοποιήσει τον ήχο για να μεταφράσει το φως που συλλέγει το Χαμπλ παρατηρώντας τα άστρα. 23 00:02:22,000 --> 00:02:27,000 Αυτό μας επιτρέπει να εξερευνήσουμε τη φυσική του φωτός με τα αυτιά μας, 24 00:02:27,000 --> 00:02:31,000 και συνεχίζει την αρχαία παραδοσιακή σύνδεση της μουσικής με την αστρονομία. 25 00:02:33,000 --> 00:02:35,000 Πριν από δυόμιση χιλιάδες χρόνια 26 00:02:36,000 --> 00:02:41,000 οι Πυθαγόρειοι είκαζαν μία σύνδεση μεταξύ των κινήσεων των πλανητών, 27 00:02:41,000 --> 00:02:46,000 και των μικρών αριθμητικών λόγων που περιγράφουν τις μουσικές αρμονίες. 28 00:02:47,000 --> 00:02:51,000 Αυτοί οι λόγοι αποτελούν το θεμέλιο της Δυτικής μουσικής, 29 00:02:51,000 --> 00:02:55,000 και τα μαθηματικά αυτής της Αρμονίας των Σφαιρών 30 00:02:55,000 --> 00:03:00,000 χρησιμοποιήθηκαν από τον διάσημο αστρονόμο Γιοχάνες Κέπλερ. 31 00:03:01,000 --> 00:03:04,000 Πιο πρόσφατα, τον 18ο αιώνα, 32 00:03:04,000 --> 00:03:09,000 ο Κρίστιαν Ντόπλερ αναρρωτιόνταν αν το φαινόμενο που παρατηρούσε στα άστρα, 33 00:03:09,000 --> 00:03:12,000 και το οποίο θα έφερε αργότερα το όνομά του, 34 00:03:12,000 --> 00:03:15,000 μπορούσε να αναπαρασταθεί με ήχο. 35 00:03:15,000 --> 00:03:16,000 Και πράγματι μπορούσε. 36 00:03:17,000 --> 00:03:21,000 Πρώτα, χρησιμοποιώντας μία μπάντα πνευστών πάνω σε ένα σιδηροδρομικό βαγόνι. 37 00:03:21,000 --> 00:03:24,000 Και αργότερα με το Καρουσέλ του Ουρανού. 38 00:03:27,000 --> 00:03:28,000 Το Φαινόμενο Ντόπλερ 39 00:03:28,000 --> 00:03:31,000 δημιουργεί μία μετατόπιση στο παρατηρούμενο μήκος κύματος της ακτινοβολίας 40 00:03:31,000 --> 00:03:35,000 αν η πηγή της ακτινοβολίας και ο παρατηρητής μετακινούνται, 41 00:03:35,000 --> 00:03:37,000 σχετικά μεταξύ τους. 42 00:03:38,000 --> 00:03:41,000 Τώρα, σε αυτή τη προσομοίωση έχουμε μία φωτεινή πηγή η οποία μετακινείται προς τα δεξιά. 43 00:03:41,000 --> 00:03:45,000 Έτσι, για την Αλίκη, που κάθεται στα δεξιά, η πηγή μοιάζει πιο ιώδης, πιο μπλε, 44 00:03:45,000 --> 00:03:47,000 γιατί τα μήκη κύματος συμπιέζονται 45 00:03:48,000 --> 00:03:53,000 αλλά για τον Μπομπ στα αριστερά, το φως εμφανίζεται πιο κόκκινο καθώς τα μήκη κύματος επεκτείνονται. 46 00:03:53,000 --> 00:03:56,000 Το φως μετατοπίζεται είτε προς το ιώδες είτε προς το ερυθρό. 47 00:03:56,000 --> 00:03:58,000 Το ίδιο συμβαίνει και με τον ήχο. 48 00:03:59,000 --> 00:04:04,000 Καθώς το τρένο με την ορχήστρα πνευστών περνά από το ακροατήριο, ακούνε το τόνο της μουσικής να αλλάζει, 49 00:04:04,000 --> 00:04:06,000 από ψηλότερο σε χαμηλότερο. 50 00:04:08,000 --> 00:04:16,000 Επειδή απλά δε μπορούσα να πληρώσω μία ολόκληρη ορχήστρα να κάθεται για εβδομάδες σε ένα καρουσέλ και να πηγαίνει γύρω γύρω 51 00:04:16,000 --> 00:04:19,000 χρησιμοποίησα απλά ηχεία που αναπαράγουν ημιτονοειδές σήμα. 52 00:04:21,000 --> 00:04:24,000 Στο κέντρο του Ουράνιου Καρουσέλ 53 00:04:24,000 --> 00:04:28,000 ο τόνος της μουσικής είναι σταθερός και δεν εμφανίζεται Φαινόμενο Ντόπλερ. 54 00:04:30,000 --> 00:04:33,000 Τα τριανταέξι ηχεία περιφέρονται ψηλά, 55 00:04:33,000 --> 00:04:36,000 και δε πλησιάζουν ούτε απομακρύνονται από τα αυτιά μας. 56 00:04:44,000 --> 00:04:49,000 Καθώς απομακρυνόμαστε από το κέντρο το φαινόμενο σταδιακά εντείνεται. 57 00:04:49,000 --> 00:04:53,000 Κάθε νέα θέση δίνει μία νέα προοπτική, 58 00:04:53,000 --> 00:04:56,000 και ακούγεται μία διαφορετική ομάδα τόνων, 59 00:04:56,000 --> 00:04:59,000 οι οποίοι αλλάξουν ανάλογα με τη μεταβολή της κατεύθυνσης των ηχείων. 60 00:05:07,000 --> 00:05:11,000 Τα μήκη κύματος αυξάνουν καθώς τα ηχεία απομακρύνονται, 61 00:05:11,000 --> 00:05:14,000 και ελαττώνονται καθώς τα ηχεία πλησιάζουν. 62 00:05:16,000 --> 00:05:21,000 Η Μετατόπιση Ντόπλερ εξηγεί αυτό που παρατηρούμε στο τοπικό μας Σύμπαν, 63 00:05:21,000 --> 00:05:24,000 καθώς αντικείμενα απομακρύνονται ή πλησιάζουν προς εμάς. 64 00:05:25,000 --> 00:05:31,000 Αυτός είναι ένας τρόπος ανίχνευσης εξωπλανητών σε τροχιά γύρω από κοντινά άστρα. 65 00:05:32,000 --> 00:05:37,000 Όμως αυτό το φαινόμενο έχει και ένα κοσμολογικό συγγενή. 66 00:05:37,000 --> 00:05:41,000 Μία μορφή ερυθρομετατόπισης επέτρεψε στον συνονόματο του Χαμπλ, 67 00:05:41,000 --> 00:05:42,000 Έντουιν Χαμπλ, 68 00:05:42,000 --> 00:05:47,000 να ανακαλύψει τη δεκαετία του 1920, ότι το Σύμπαν διαστέλλεται. 69 00:05:48,000 --> 00:05:52,000 Μία ανακάλυψη που ανέτρεψε τη θεώρησή μας για το Σύμπαν. 70 00:05:54,000 --> 00:05:58,000 Ο ίδιος ο χώρος διαστέλλεται καθώς διαστέλλεται το Σύμπαν. 71 00:05:58,000 --> 00:06:01,000 Και μαζί με αυτόν επιμηκύνονται και τα μήκη κύματος του φωτός από μακρινούς γαλαξίες. 72 00:06:02,000 --> 00:06:04,000 Όσο πιο μακρινός ο γαλαξίας, 73 00:06:04,000 --> 00:06:08,000 τόσο περισσότερο τα φωτεινά κύματα επιμηκύνονται καθώς ταξιδεύουν μέσα στο Σύμπαν, 74 00:06:08,000 --> 00:06:10,000 και τόσο πιο ερυθρό εμφανίζεται το φως. 75 00:06:10,000 --> 00:06:13,000 Αυτή είναι η κοσμολογική ερυθρομετατόπιση. 76 00:06:13,000 --> 00:06:18,000 Βέβαια η κοσμολογική ερυθρομετατόπιση συνδέεται με κάποιο τρόπο με την απόσταση. 77 00:06:18,000 --> 00:06:23,000 Όμως η ακριβής σχέση μεταξύ των δύο εξαρτάται από το πώς διαστέλλονταν το Σύμπαν στο παρελθόν. 78 00:06:24,000 --> 00:06:29,000 Οι αστρονόμοι έχουν μελετήσει αυτή τη σχέση χρησιμοποιώντας μακρινές αστρικές εκρήξεις, 79 00:06:29,000 --> 00:06:31,000 που καλούνται υπερκαινοφανείς (σουπερνόβα). 80 00:06:31,000 --> 00:06:35,000 Συγκρίνοντας τις ερυθρομετατοπίσεις τους με τις παρατηρήσεις της πραγματικής τους απόστασης από το Χαμπλ, 81 00:06:35,000 --> 00:06:42,000 ανακάλυψαν ότι το Σύμπαν άρχισε να επιταχύνει τη διαστολή του πριν από έξι περίπου δις χρόνια. 82 00:06:42,000 --> 00:06:44,000 Αυτό αποτέλεσε μεγάλη έκπληξη, 83 00:06:44,000 --> 00:06:50,000 καθώς η συνολική βαρυτική έλξη όλης της ύλης του Σύμπαντος 84 00:06:50,000 --> 00:06:54,000 θα έπρεπε να επιβραδύνει την διαστολή του Σύμπαντος. 85 00:06:54,000 --> 00:06:56,000 Το γιατί όμως αντίθετα επιταχύνεται, 86 00:06:56,000 --> 00:07:00,000 αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης φυσικής. 87 00:07:02,000 --> 00:07:06,000 Για τον κοσμολόγο, η επιτάχυνση προσφέρει στοιχεία για την ηλικία και τη μοίρα του Σύμπαντος 88 00:07:06,000 --> 00:07:09,000 και ίσως ένα αντίλαλο της προηγούμενης εποχής διαστολής που καλείται πληθωρισμός. 89 00:07:10,000 --> 00:07:16,000 Φαίνεται όμως φυσικό αυτή η νέα γνώση να προκαλεί συναισθήματα, και τα συναισθήματα διαχέονται καλύτερα με τη τέχνη παρά με την επιστήμη. 90 00:07:18,000 --> 00:07:21,000 Το απίστευτο δυναμικό γλυπτό που έφτιαξε ο Τιμ Όττο Ροθ 91 00:07:22,000 --> 00:07:26,000 μεταφέρει μερικά από αυτά τα συναισθήματα για το επιταχυνόμενο Σύμπαν. 92 00:07:26,000 --> 00:07:29,000 Σημαντικές έννοιες των ανακαλύψεων αυτών αντηχούν μέσα σε αυτό το έργο. 93 00:07:30,000 --> 00:07:32,000 Μετατοπίσεις στο ιώδες και στο ερυθρό. 94 00:07:32,000 --> 00:07:34,000 Ισοτροπία και Ομογένεια. 95 00:07:34,000 --> 00:07:38,000 Η αδυναμία μας να δούμε τις αιτίες που προκαλούν αυτές τις δραστηριότητες. 96 00:07:38,000 --> 00:07:41,000 Η προσπάθεια κατανόησης της απόστασης μέσα στο Σύμπαν. Είναι μόνο μερικές από τις έννοιες. 97 00:07:41,000 --> 00:07:44,000 Και είμαι σίγουρος ότι βρήκατε και θα βρείτε πολλές περισσότερες. 98 00:07:49,000 --> 00:07:51,000 Το Χαμπλ μας έδειξε το Σύμπαν 99 00:07:51,000 --> 00:07:56,000 και το Ουράνιο Καρουσέλ μετασχημάτισε τις μετατοπίσεις στο ερυθρό και το ιώδες 100 00:07:56,000 --> 00:08:00,000 σε ένα κινούμενο καμβά ηχείων και ήχου. 101 00:08:00,000 --> 00:08:03,000 Η διαστολή του Σύμπαντος 102 00:08:03,000 --> 00:08:06,000 ερμηνεύεται σε μία συναυλία ήχου και φωτός. 103 00:08:07,000 --> 00:08:14,000 Μερικές φορές αυτές οι πηγές ήχου μας λένε μέσω του τόνου τους ότι απομακρύνονται από εμάς. 104 00:08:14,000 --> 00:08:19,000 Αφήνοντας τα ίδια στοιχεία που αφήνουν πλανήτες γύρω από μακρινά άστρα 105 00:08:19,000 --> 00:08:21,000 για τους σύγχρονους αστρονόμους. 106 00:08:22,000 --> 00:08:24,000 Άλλες πάλι φορές, 107 00:08:24,000 --> 00:08:27,000 ένας υψηλός τόνος και το έντονο μπλε 108 00:08:27,000 --> 00:08:29,000 μετασχηματίζονται σε βαθύ κόκκινο 109 00:08:29,000 --> 00:08:32,000 και ένα ήχο τόσο βαθύ που σχεδόν δεν ακούγεται. 110 00:08:33,000 --> 00:08:36,000 Μας κάνει να αισθανόμαστε σαν παρατηρητές του κοσμικού χρόνου. 111 00:08:37,000 --> 00:08:40,000 Ακούμε τη διαστολή του Σύμπαντος, 112 00:08:40,000 --> 00:08:44,000 και των αντικειμένων του καθώς επιταχύνονται απομακρυνόμενα από εμάς. 113 00:08:50,000 --> 00:08:54,000 Το Hubblecast είναι μία παραγωγή του ESA/Hubble στο Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο στη Γερμανία. 114 00:08:54,000 --> 00:08:59,000 Η αποστολή του Χαμπλ αποτελεί διεθνή συνεργασία μεταξύ της NASA και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. 115 00:09:07,000 --> 00:09:10,000 Κείμενα: ESO - Μετάφραση: Μανώλης Ζούλιας